Het is nog niet duidelijk welke invloed de uitslag van de verkiezingen voor het Europees Parlement zal hebben op het beleid van de volgende Europese Commissie. Deze onzekerheid hangt naast andere belangrijke kwesties boven de plannen van het blok om tegen 2050 klimaatneutraal te worden.
Maar één ding is zeker: elektriciteit uit hernieuwbare bronnen zal een essentieel onderdeel zijn bij het verwezenlijken van de Europese klimaatdoelstellingen.
Sommige regio’s op het continent zijn bijzonder geschikt voor specifieke vormen van groene energieproductie. Maar als het hele continent van deze energie wil profiteren, moeten energiebedrijven een Europees elektriciteitsnet bouwen dat deze nieuwe technologieën omvat.
“De Europese elektriciteitsinfrastructuur is al goed ontwikkeld”, vertelde Kadri Simson, een Ests parlementslid die sinds 2019 energiecommissaris van de EU is, in mei aan DW.
“We verwachten verschillende sectoren te elektrificeren, wat betekent dat ons elektriciteitsverbruik zal verdubbelen. En dat betekent uiteraard dat we ook ons elektriciteitsnet moeten versterken. We moeten ons elektriciteitsnet upgraden om de installatie van meer hernieuwbare energiebronnen mogelijk te maken. ‘, zei ze. Ze voegde eraan toe dat Europa momenteel nog maar op de helft is.
Wind in de winter, zonne-energie in de zomer
Europese landen hebben verschillende voordelen als het gaat om de productie van groene energie. In het winderige noorden en in de Noord- en Oostzee levert windenergie veel energie op. Ondertussen is het zonnigere zuiden ideaal voor zonne-energie.
“Fotovoltaïsche energie en windenergie vullen elkaar goed aan”, zegt Harald Bradke, hoofd van het Competence Center for Energy Technology and Energy Systems van het Fraunhofer Instituut in Karlsruhe, Duitsland. “Windenergie produceert veel elektriciteit in de wintermaanden, en fotovoltaïsche energie vooral in de zomer.”
De beste manieren om elektriciteit op te slaan variëren ook per geografische locatie. Waterkrachtcentrales met pompopslag, die functioneren als gigantische batterijen, zijn een goede optie. Als er meer elektriciteit beschikbaar is dan er in één keer wordt verbruikt, wordt deze gebruikt om water in een reservoir of een berg op te pompen. Wanneer elektriciteit nodig is, wordt het water weer vrijgegeven om de turbines aan te drijven die het produceren.
“Dit type opslag bestaat voornamelijk in Scandinavië en Alpenlanden, zoals Oostenrijk, Italië en Zwitserland”, aldus Bradke. “Het kan worden gebruikt als de vraag naar elektriciteit groter is dan wat we op dat moment kunnen produceren.”
Er zijn meer transmissielijnen nodig
Een grotere interconnectie zou de levering van groene elektriciteit in de hele EU efficiënter maken.
“Elektriciteit zou goedkoper zijn omdat deze zou worden verkregen op een plaats waar deze tegen de laagste prijs kan worden geproduceerd”, aldus Bradke. Bovendien, zo voegde hij eraan toe, zou het niet nodig zijn om “dure reserve-energiecentrales in te schakelen die slechts een paar honderd uur per jaar draaien” zo vaak.
Back-upcentrales, zoals die op aardgas, worden momenteel gebruikt om aan de vraag tijdens piekmomenten te voldoen. Maar als Europa een gemeenschappelijk elektriciteitsnet zou hebben, zou aan deze vraag kunnen worden voldaan door elektriciteit over het hele continent te leiden van plaatsen waar deze op dat moment bijzonder goedkoop is naar andere plaatsen waar deze nodig is.
“Iedereen zou er baat bij hebben”, zei Bradke.
Voordat dat echter kan gebeuren, moeten er extra transmissielijnen worden aangelegd – en niet alleen in plaatsen als Duitsland. Veel elektriciteit wordt opgewekt door windenergie in het noorden van het land, maar is vooral verder naar het zuiden nodig in het industriële hart van het land. Hoewel dit onevenwicht al jaren wordt erkend, verloopt de aanleg van de noodzakelijke transmissielijnen om elektriciteit naar klanten in het zuiden te brengen zeer langzaam.
“We zijn zeven jaar te laat met het uitbreiden van ons netwerk”, aldus Bradke. “We hadden al lang geleden 6.000 kilometer extra moeten rijden.”
Wat houdt netwerkuitbreiding tegen?
Geld is niet het enige probleem in Duitsland. Veel mensen willen niet in de buurt van hoogspanningslijnen wonen, uit angst voor de impact die de hoogspanningslijnen zullen hebben op de waarde van onroerend goed of de gezondheid. Dit heeft ertoe geleid dat sommige mensen juridische stappen hebben ondernomen om de bouw van nieuwe projecten te voorkomen.
Maar het ondergronds leggen van elektriciteitsleidingen is ook niet de oplossing: het is veel duurder, en omdat hete elektriciteitskabels de grond kunnen uitdrogen, kunnen ze ook schadelijk zijn voor de landbouw. Bradke zei dat dit betekent dat boeren beperkt zijn door wat ze kunnen planten in de buurt van ondergrondse elektriciteitsleidingen, en dat ze compensatie nodig hebben.
Deze problemen in slechts één land geven aan hoe groot de netwerkuitdagingen in heel Europa zijn. “Als het idee is om een transmissielijn door Duitsland aan te leggen waardoor elektriciteit van Frankrijk naar Polen kan stromen, zal de acceptatie door de lokale bevolking waarschijnlijk lager zijn dan wanneer we het hebben over het leveren van Duitse elektriciteit aan Duitsland”, aldus Bradke.
800 miljard euro voor de aanleg van het elektriciteitsnetwerk tot 2030
Geschillen over welk land de grootste begunstigde zal zijn, zijn vooral waarschijnlijk wanneer transmissielijnen de grenzen overschrijden, aldus EU-commissaris voor Energie Simson.
De oplossing voor dergelijke geschillen is, zoals zij zei, vaak de financiering van deze projecten uit EU-fondsen. Als gevolg hiervan zijn de regels voor de aanleg van trans-Europese energienetwerken (TEN-E) gewijzigd om de toegang tot EU-fondsen te vergemakkelijken en de werkzaamheden te versnellen.
Een studie in opdracht van de industrielobbyorganisatie European Round Table for Industry schat dat er tegen 2030 ongeveer 800 miljard euro ($863 miljard) aan investeringen in het elektriciteitsnet nodig zijn. Eind 2023 moet de Europese Commissie een actieplan indienen voor dezelfde periode, die ongeveer 600 miljard euro kost.
Simson zei dat dit misschien veel geld lijkt, maar hij wees erop dat de huidige energievoorziening ook een prijs heeft.
“Houd er rekening mee dat de Europese consumenten alleen al in 2022 600 miljard euro betaalden om fossiele brandstoffen uit derde landen te kopen. Het lijkt dus misschien een grote noodzaak om te investeren, maar tegelijkertijd zijn fossiele brandstoffen ook niet gratis. ” zei hij.
Waar zou het geld vandaan komen?
Een deel van de kosten zou kunnen worden gedekt door particuliere investeerders, zei Bradke, wijzend op de recente start van de aanleg van een transmissielijn tussen Duitsland en Groot-Brittannië die uitsluitend met particuliere fondsen zal worden gefinancierd.
“Grote verzekeringsmaatschappijen en pensioenfondsen zijn zeer geïnteresseerd in investeringen in het opbouwen van het netwerk”, zei Bradke, eraan toevoegend dat “het inkomen niet zo hoog hoeft te zijn, maar op de lange termijn wel veilig is.”
Hij benadrukte echter dat geld niet het enige belangrijke is bij het uitbreiden van het elektriciteitsnetwerk. Net zoals een nauwkeurige beoordeling van de werkelijke behoeften van cruciaal belang is, zei hij. Wat gebeurt er bijvoorbeeld als er minder warmtepompen of elektrische voertuigen worden ingezet dan gepland? En wat als elektrische auto’s fungeren als enorme energieopslag en ook elektriciteit aan het elektriciteitsnet leveren?
Bradke zei dat dit zou resulteren in een minder verdeling van elektriciteit over het net. “En dat zou kunnen betekenen dat er hoogspanningslijnen om ons heen zijn die helemaal niet nodig zijn”, merkte hij op.
Simson zei dat de EU-financiering voor de uitbreiding van het elektriciteitsnet afkomstig is van een financieringsinstrument genaamd de Connecting Europe Facility. “Ik pleit er sterk voor dat wanneer het volgende meerjarige financiële kader wordt ontworpen, we dit fonds gewoon moeten versterken”, zei ze.
Het huidige financiële kader, dat de EU-begroting bepaalt, geldt tot 2027. Alles daarna is in handen van de volgende Europese Commissie en het onlangs gekozen Europese Parlement.
Dit artikel is oorspronkelijk in het Duits geschreven.