In India wint een machtige leider een nieuwe termijn, maar hij ziet de meerderheid van zijn partij verdwijnen. In Zuid-Afrika is de regerende partij voor het eerst sinds het einde van de apartheid door de kiezers vernederd. In Groot-Brittannië bestormt een populistische opstandeling een verkiezing die verwoestend zal zijn voor de al lang regerende Conservatieven.
Als er halverwege dit mondiale verkiezingsjaar een rode draad is, dan is het wel de wens van de kiezers om een krachtig signaal af te geven aan de machthebbers: zo niet een grote schoonmaak, dan wel een uitdagende opschudding van de status quo.
Zelfs in Mexico, waar Claudia Sheinbaum, klimaatwetenschapper en uitgekozen opvolger van president Andrés Manuel López Obrador, afgelopen zondag met een aardverschuiving werd verkozen, beloonden de kiezers de krachten die het gevestigde establishment van het land slechts zes jaar eerder hadden ontworteld.
Nu meer dan een miljard mensen in meer dan zestig landen naar de stembus gaan, vreesden sommige analisten dat 2024 een noodlottige test voor de democratie zou zijn – een test die zou kunnen mislukken. Jarenlang hebben populistische en machtige leiders democratische instellingen vernietigd, waardoor twijfels zijn gezaaid over de legitimiteit van verkiezingen, terwijl sociale media kiezers hebben overspoeld met verkeerde informatie en complottheorieën.
In enkele van de grootste, meest kwetsbare democratieën worden leiders als premier Narendra Modi van India en president Recep Tayyip Erdogan van Turkije gezien als vrijwel onoverwinnelijk. Ze gebruiken een beroep op nationalisme of sektarisme om aanhangers te mobiliseren en instellingen om te buigen zodat ze aan hun doeleinden voldoen.
Nu zijn de vleugels van zowel de heer Modi als de heer Erdogan echter geknipt. De stijgende inflatie, de chronische werkloosheid en de ongelijkmatige economische groei hebben de ongelijkheid in India, Turkije en elders vergroot, wat kiezers frustreert die bereid zijn gebleken om tegen het establishment te vechten.
“We hebben kiesstelsels die uitkomsten opleveren die de regeringspartijen niet wilden”, zegt Ben Ansell, hoogleraar vergelijkende democratische instellingen aan de Universiteit van Oxford. “Ze werden allemaal gedestabiliseerd door een moeilijk economisch klimaat, en hun gedrag als sterke mannen heeft hen niet gered.”
De heer Modi en de heer Erdogan blijven aan de macht, elk in zijn derde termijn. Maar Modi’s Hindoe-nationalistische Bharatiya Janata Partij, of BJP, verloor tientallen zetels en zal in coalitie met twee seculiere partijen moeten regeren. De Turkse oppositie heeft Erdogan’s Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling in april een klap toegebracht door een reeks lokale verkiezingen te winnen en de controle over grote steden als Istanboel en de hoofdstad Ankara te consolideren.
“In veel landen waar sprake is van regressie, hebben we daar een comeback gezien”, zei professor Ansel. “Voor Modi en Erdogan was het heel belangrijk om de glans van hun onfeilbaarheid weg te nemen.”
Met zoveel keuzes in zoveel landen is het gevaarlijk om te generaliseren. De Russische president Vladimir V. Poetin behaalde 88 procent van de stemmen in een verpletterende herverkiezingsoverwinning in maart, die minder zei over het Russische publieke sentiment en meer over het vermogen van de autocraat, die geen noemenswaardige tegenstand ondervindt, om steun te betuigen aan zijn oorlog in Oekraïne.
In Europa zullen extreemrechtse partijen het naar verwachting goed doen bij de verkiezingen voor het Europees Parlement, die donderdag zijn begonnen. Analisten zeiden dat ze niet geloofden dat dit een bedreiging zou vormen voor het politieke centrum dat Europa regeerde in het tijdperk na de Tweede Wereldoorlog. En Polen zorgde afgelopen najaar voor geruststelling, toen de kiezers de nationalistische Partij voor Recht en Rechtvaardigheid verdreven ten gunste van een meer liberale oppositie.
Toch getuigt het succes van extreemrechtse figuren als Giorgia Meloni, de Italiaanse premier, van de blijvende aantrekkingskracht van het populisme.
“Populisten en rechtsen zullen winst blijven boeken en angst blijven zaaien in het Europese politieke establishment”, zei Eurasia Group, een adviesbureau voor politieke risico’s, in zijn analyse van de grootste risico’s in 2024.
De Britse algemene verkiezingen werden maandag opgeschud toen Nigel Farage, een populistische Brexit-campagnevoerder en bondgenoot van voormalig president Donald J. Trump, aankondigde dat hij zich kandidaat zou stellen voor een zetel in het parlement onder de vlag van zijn Reform UK-partij, die een harde anti-immigratiepolitiek heeft. bericht. .
Dat zal de hoofdpijn nog vergroten voor de Conservatieve Partij, die in de peilingen al bijna achttien maanden met dubbele cijfers achterloopt op de oppositiepartij Labour. De hervorming, die door het hele land kandidaten oplevert, zou conservatieve stemmen kunnen trekken van degenen die de partij de schuld geven van een zwakke economie en stijgende immigratie sinds Groot-Brittannië de Europese Unie in 2020 verliet.
Sommige critici beweren dat de problemen van de Conservatieve Partij voortkomen uit haar vrijemarktbeleid, dat volgens hen de kiezers in achtergestelde delen van Groot-Brittannië heeft teleurgesteld en de partij heeft gescheiden van rechtse partijen in Europa of Trumps Make America Great Again-beweging in de Verenigde Staten. van de staat.
Belangrijker nog is dat de Conservatieven al veertien jaar aan de macht zijn en worden geconfronteerd met dezelfde opgekropte ontevredenheid over de status quo die de recente verkiezingen in India, Zuid-Afrika en Turkije heeft aangewakkerd.
In sommige landen heeft de wens om met het verleden te breken ertoe geleid dat kiezers onorthodoxe keuzes hebben gemaakt: Javier Milei, een flamboyante libertaire econoom, kwam afgelopen november in Argentinië aan de macht en beloofde de centrale bank te sluiten en een totale aanval te lanceren op wat hij beschreef als een corrupte politieke “kaste”.
Sommige analisten beweren dat soortgelijke ontwrichtende krachten de presidentiële race in de Verenigde Staten aandrijven, waar een relatief gezonde economie en de voordelen van de gevestigde positie president Biden niet hebben gespaard, die wordt geconfronteerd met een uitdaging van de heer Trump. Trump, zelfs nadat de eerste president was veroordeeld voor meerdere misdaden.
“Het gaat niet om links versus rechts, het gaat om status quo versus verandering”, zegt Frank Luntz, een Amerikaanse politieke strateeg die in Groot-Brittannië woonde en werkte. “Je kunt in Groot-Brittannië geen huis kopen, de NHS werkt niet”, zei hij, verwijzend naar de National Health Service. ‘In de Verenigde Staten kun je geen huisvesting of gezondheidszorg betalen. Het gaat over gebroken beloften, jaar na jaar.”
Dat gevoel van verraad is zelfs nog acuter in landen als Zuid-Afrika, waar het Afrikaans Nationaal Congres (ANC) regeert sinds het begin van de democratie in het land in 1994 en een meerderheid vergaarde, zelfs toen de economie en de sociale infrastructuur afbrokkelden. Vorige week kwamen de kiezers eindelijk in opstand, waardoor het aandeel van het ANC in de stemmen terugliep tot 40 procent, tegen 58 procent bij de laatste nationale verkiezingen in 2019.
Een van hun grootste klachten is het gebrek aan werkgelegenheid: het werkloosheidspercentage in Zuid-Afrika is met 42 procent, inclusief degenen die zijn gestopt met zoeken naar werk, een van de hoogste ter wereld. De stagnatie heeft de toch al diepe ongelijkheid in het land vergroot.
Zuid-Afrikanen trekken massaal naar de steden op zoek naar werk. Maar velen belanden in vervallen gebouwen en gammele hutten, vaak zonder stromend water of sanitaire toiletten. Regelmatige stroomstoringen zorgen ervoor dat de straten donker zijn en dat inwoners van veel gemeenschappen kwetsbaar zijn voor criminaliteit. Het aantal moorden in Zuid-Afrika is zes en een half keer zo hoog als in de Verenigde Staten en 45 keer zo hoog als in Duitsland.
Jacob Zuma, de door schandalen getekende voormalige president, profiteerde van deze ellende en hielp bij het oprichten van een nieuwe partij, umKhonto weSizwe, of MK, die bijna 15 procent van de stemmen won, grotendeels ten koste van zijn voormalige partij, het ANC.
Zuma trekt een fervente aanhang onder de gedesillusioneerde ANC-aanhangers, die de partij ervan beschuldigen zich te verkopen aan rijke blanke zakenlieden en zich niet agressief genoeg te gedragen om de rijkdom te herverdelen onder de zwarte meerderheid van na de apartheid.
De verkiezingen in India waren een vergelijkbare opstand tegen de zittende partij, ook al blijft de BJP van de heer Modi met ruime marge de grootste partij in het parlement. De campagne-uitgaven van de partij waren minstens twintig keer hoger dan die van haar belangrijkste oppositiepartij, de Congrespartij, waarvan de bankrekeningen voorafgaand aan de verkiezingen door de regering waren bevroren in een belastinggeschil. Nieuwskanalen in het land zijn grotendeels omgekocht of tot zwijgen gebracht.
Toch lieten de resultaten zien dat de 73-jarige Modi voor het eerst sinds zijn aantreden in 2014 zijn meerderheid verloor. Analisten zeggen dat dit een weerspiegeling is van de wijdverbreide ontevredenheid over de manier waarop de vruchten van de Indiase economie worden gedeeld. Hoewel de gestage groei van India het land tot afgunst van zijn buurlanden heeft gemaakt – en een opvallende klasse van miljardairs heeft gecreëerd – zijn die rijkdommen niet doorgedrongen tot honderden miljoenen armen in India.
De overheid deelde gratis rantsoenen tarwe, granen en kookgas uit. Het biedt huishoudelijke wateraansluitingen, subsidieert bouwmaterialen en geeft boeren geld. Maar de inflatie en de werkloosheid in India werden niet aangepakt, waardoor honderden miljoenen mensen, vooral vrouwen, chronisch zonder werk kwamen te zitten.
Er zijn ook aanwijzingen dat Modi’s beroep op het hindoe-nationalisme niet zo sterk is geweest als bij eerdere verkiezingen. De BJP-kandidaat won niet eens in het kiesdistrict waar de weelderige Ram-tempel staat, gebouwd op gronden die door hindoes en moslims worden betwist. De heer Modi opende de tempel vlak voor het begin van de campagne, in de hoop zijn hindoeïstische politieke basis te versterken.
De economie speelde ook een rol bij de Mexicaanse verkiezingen, maar op een heel andere manier. Hoewel de algehele groei teleurstellend was, met een gemiddelde van slechts 1 procent per jaar tijdens de heerschappij. Lopez Obrador – de regering heeft het minimumloon verdubbeld en de peso versterkt, waardoor miljoenen Mexicanen uit de armoede zijn gehaald.
“Mensen stemmen met hun portemonnee en het is heel duidelijk dat bijna iedereen in Mexico meer geld in hun portemonnee heeft”, zegt Diego Casteñeda Garza, een Mexicaanse econoom en historicus aan de Universiteit van Uppsala in Zweden.
Analisten zeggen echter dat er onder de kiezers ook een verlangen was om de verandering die dhr. López Obrador, de charismatische buitenstaander, symboliseerde toen hij in 2018 aan de macht kwam. Zelfs toen mevrouw Sheinbaum (61) beloofde het beleid van haar mentor voort te zetten, positioneerde ze zichzelf – de eerste vrouwelijke en Joodse president van Mexico – als een aanjager van verandering.
Voor Jacqueline González, 33, die bij een transportbedrijf werkt en de vorige regeringen van Mexico corrupt heeft bevonden, was stemmen op mevrouw Sheinbaum een gemakkelijke beslissing.
“Met Obrador hebben we al enkele veranderingen gezien, ook al willen sommige mensen het niet toegeven”, zei Gonzalez. “Laten we hopen dat het doorgaat met Sheinbaum.”
Hij heeft meegewerkt aan de berichtgeving Johannes Eligon uit Johannesburg, Alex Travelley uit New Delhi en Emiliano Rodríguez Mega uit Mexico-Stad.