Toen de financiële crisis Griekenland tien jaar geleden dwong zijn economie te heroverwegen, zette het land in op groene energie. Sindsdien is de energietransitie in Griekenland zo snel gegaan dat ‘het bijna utopisch lijkt’, zei een Griekse milieuactivist.
Bergruggen en dorre eilanden zijn bedekt met windturbines en zonnepanelen, die tegenwoordig bijna tweederde van de elektriciteit van het land leveren.
Maar nu schakelt Griekenland bewust over op fossiele brandstoffen, zodat het thuis niet verbrandt. Deze keer gokt het erop dat het een van de belangrijkste leveranciers van aardgas in Europa zou kunnen worden, waarvan een groot deel uit de Verenigde Staten komt.
Met subsidies van zowel Griekenland als de Europese Unie zijn nieuwe gaspijpleidingen gefinancierd die het land doorkruisen en aansluiten op een gloednieuwe importterminal die de komende decennia gas naar een groot deel van Midden- en Oost-Europa zal sturen.
Investeringen in Griekenland maken deel uit van een vloedgolf aan investeringen in aardgas over de hele wereld, met aanzienlijke gevolgen voor de klimaatverandering. Volgens de Global Energy Monitor zal de komende jaren bijna anderhalf biljoen dollar worden geïnvesteerd in de aanleg van pijpleidingen en terminals. Twintig procent van dat verbruik vindt plaats in Europa.
De wending van de wereld naar gas spreekt van het soort hedging dat steeds meer de mondiale klimaatonderhandelingen definieert: terwijl landen het eens zijn over de noodzaak om zo snel mogelijk af te stappen van fossiele brandstoffen, promoten bijna alle grote economische machten gas als een ‘transitiebrandstof’. . ”
De voorstanders beweren dat gas schoner verbrandt dan steenkool en olie en betrouwbaarder is dan hernieuwbare bronnen zoals wind- en zonne-energie. Critici betwisten dat hernieuwbare energiebronnen steeds betaalbaarder worden en dat gas allesbehalve betrouwbaar is, zoals Europa moest leren door er collectief biljoenen extra dollars aan uit te geven tijdens de energiecrisis die volgde op de Russische invasie van Oekraïne, waardoor de schatkist leegliep en de elektriciteitsprijs steeg. .
Aardgas vormt op twee manieren een bedreiging voor het klimaat. Bij verbranding ontstaat koolstofdioxide, het belangrijkste broeikasgas dat de wereld opwarmt. Grote maar onbekende hoeveelheden ervan lekken ook onverbrand in de atmosfeer, waar het zeer krachtige, maar kortstondige, planetaire opwarmingseffecten heeft. Deze zorgen brachten de regering-Biden er dit jaar toe de vergunning voor nieuwe exportterminals te onderbreken, terwijl zij hun impact op het klimaat beoordeelt.
In deze regeling krijgt Griekenland miljarden dollars aan sterk gesubsidieerde gasinfrastructuur, maar de grotere uitbetaling is van politieke aard en niet van financiële aard. Griekenland positioneert zichzelf als centraal in de Europese energiezekerheid en speelt een sleutelrol in de Westerse strategie om Rusland te isoleren.
Het echte geld zal worden verdiend door Amerikaanse gasbedrijven. Sinds de Russische inval in Oekraïne hebben de Verenigde Staten hun export van vloeibaar aardgas, of LNG, naar Europa meer dan verdubbeld, wat neerkomt op bijna 100 miljard dollar aan handel.
In Griekenland is het nieuwste centrum een drijvende gasterminal aan de noordkust van het land. Het object was ooit een enorme tanker, maar vandaag de dag staat het roerloos en wordt het niet alleen op zijn plaats gehouden door ankers, maar ook door de verbinding met een onderzeese pijpleiding met vertakkingen die zich over Europa uitstrekken.
In april arriveerde de eerste lading LNG uit de Golf van Mexico. Terminalexploitanten hopen dat meer dan de helft van de zendingen uit de Verenigde Staten zal komen.
Die terminal is ‘nabij en mij dierbaar’, zei Geoffrey R. Pyatt, een voormalige Amerikaanse ambassadeur in Griekenland en Oekraïne, die deze maand in New York sprak tijdens een privé-evenement over de energievoorziening in het Middellandse Zeegebied. De heer Pyatt is nu de hoogste energiefunctionaris van het ministerie van Buitenlandse Zaken.
De heer Pyatt vertelde het publiek dat de Verenigde Staten de ‘ongeëvenaarde wereldkampioen’ zijn op het gebied van de gasexport, en verzekerde hen dat Amerikaanse bedrijven ‘sterk toegewijd zijn aan hun betrokkenheid bij de regio’. Hij zei ook dat hij “graag zou willen zien” dat Amerikaanse fossielebrandstofbedrijven samenwerken met Griekenland en het nabijgelegen Cyprus om hun eigen offshore-gasvelden te exploiteren.
De heer Pyatt, die zowel Griekenland als Oekraïne goed kende, hielp bij het vormgeven van de nieuwe status van Griekenland als importknooppunt. De belangrijkste factor was urgentie. Oekraïne zal om voor de hand liggende redenen het contract dat Rusland in staat stelde gas door zijn grondgebied te pompen, dit jaar laten aflopen.
Hij en andere Amerikaanse functionarissen lobbyden bij Europese landen om de nieuwe Griekse terminal en pijpleidingen te gebruiken, waarbij hij Amerikaans LNG promootte als een natuurlijk alternatief voor Russisch gas (dat, in tegenstelling tot Russische olie, niet verboden is in de EU).
“Het is triest om te zeggen, maar de oorlog heeft ons de vraag gegeven”, zegt Kostis Sifnaios, hoofd van Gastrade, het bedrijf dat de nieuwe drijvende terminal exploiteert. “Als ik denk aan het geld dat de VS investeert in Oekraïne, Bulgarije, Moldavië enzovoort, zal het op de een of andere manier terug moeten komen, toch? Daarom zie je zoveel Amerikaans LNG deze regio binnenstromen.”
De heer Sifnaios herinnerde zich dat de heer Pyatt en andere functionarissen “actief lobbyden bij landen als Servië, Bulgarije en Noord-Macedonië en hen aanmoedigden om reserveringen te maken” voor gas uit de nieuwe terminal. Zelfs Oekraïne is een potentiële koper.
Maar de echte markt bevindt zich in de Balkan en Centraal-Europa. Balkanlanden als Bulgarije en Servië lopen achter op de rest van het continent in de transitie naar duurzame energie.
Zowel energieanalisten als milieuactivisten hebben hun bezorgdheid geuit over het feit dat het vergemakkelijken van hun toegang tot gas de aanleg van hernieuwbare energiebronnen zou kunnen ontmoedigen en de armere landen onder hen kwetsbaarder zou kunnen maken voor de prijsschokken die de gasmarkt de afgelopen jaren heeft ervaren.
“De Balkan is de afgelopen twintig jaar feitelijk genegeerd voor investeringen door Europa”, zegt Antonio Tricarico, een regionale expert bij ReCommon, een organisatie die de belangen van fossiele brandstoffen in Europa bestudeert. “Hoewel het lijkt alsof ze nu aandacht krijgen, zijn ze feitelijk opnieuw gepasseerd, deze keer door verslaafd te raken aan gas in plaats van geholpen te worden door hernieuwbare energie.”
Afgelopen dag veroorzaakten arbeiders in een afgelegen bos vlakbij de Griekse grens met Albanië een reeks snelvuurexplosies die over een breed pad door het bos raasden. Het dynamiet moest helpen bij het graven van een greppel voor de nieuwe pijpleiding. Slechts enkele tientallen meters verderop snijdt een ander gat door het bos, waar een speciale nieuwe gaspijpleiding Griekenland doorkruist op weg van gasvelden in de Kaspische Zee helemaal naar Italië. Binnenkort wordt er nog een oliepijpleiding aangelegd die dit netwerk met buurland Noord-Macedonië zal verbinden.
Het Institute for Energy Economics and Financial Analysis en het interne agentschap voor energieregulering van de EU voorspellen dat de vraag naar LNG in Europa dit jaar zijn piek zal bereiken, grotendeels omdat, hoewel de grootste Europese economieën in gas investeren, Tegelijkertijd gaat de aanleg van hernieuwbare energiebronnen in snel tempo. Tegen 2030 zal Europa naar verwachting bijna drie keer meer LNG-importcapaciteit hebben dan het nodig zal hebben.
Als deze voorspellingen juist blijken te zijn, besteedt Europa momenteel publieke middelen aan gasprojecten waarvan zij weet dat ze geen geld zullen opleveren, in naam van de geopolitiek.
Tot op zekere hoogte is dat al waar. In het besluit van de EU om 180 miljoen dollar uit te trekken voor de bouw van de Griekse drijvende gasterminal, werd gesteld dat “het project zonder de steunmaatregel financieel niet levensvatbaar zou zijn”.
“Zonder overheidssubsidies zou dit alles nauwelijks zijn doorgegaan”, zei de heer Tricarico.
Ondanks het onzekere economische voorstel voor gas in Europa, en tegen protesten van klimaatactivisten, heeft Griekenland naast de eerste nog minstens één drijvende gasterminal voorgesteld.
“Een tweede terminal zou schandalig schandalig zijn”, zegt Teodota Nantsu, hoofd beleid van het Wereld Natuur Fonds in Griekenland. WWF heeft een gerechtelijk bevel ingediend bij de Griekse rechtbank om te voorkomen dat er meer publieke middelen naar de gasinfrastructuur gaan. “Ik begrijp gewoon niet waarom we fossiele brandstoffen blijven subsidiëren met belastinggeld”, zei ze, en merkte op dat Griekenland vorig jaar zijn hele elektriciteitsnet op hernieuwbare energiebronnen liet draaien, zij het voor slechts een paar uur.
De Griekse vraag naar gas is zo sterk gedaald dat de voorheen bestaande importterminal, die zich op het kleine eiland Revitoussa net buiten Athene bevindt, de afgelopen dag grotendeels inactief was. Maar dat komt deels doordat het alleen de Griekse binnenlandse markt bedient en geen grensoverschrijdend transport, en de Griekse elektriciteitsbehoefte steeds meer wordt gedekt door wind- en zonne-energie.
In Revithoussa zorgde de zomerhitte ervoor dat een deel van het vloeibare gas dat in de enorme tanks van de faciliteit was opgeslagen, weer in gasvorm veranderde. Het kost veel energie om aardgas vloeibaar te maken, dus terminalexploitanten hebben besloten het overtollige gas te verbranden door affakkelen, een proces dat volgens deskundigen verspillend en vervuilend is en indien mogelijk moet worden vermeden.
Ondertussen zei de heer Sifnaios op de nieuwe drijvende terminal aan de overkant van de Egeïsche Zee dat de boekingen groot waren, grotendeels dankzij diplomatieke inspanningen.
Ondanks de wens van de Verenigde Staten en Europa om Griekenland te gebruiken om Rusland financieel te isoleren, zal tenminste een deel van het gas dat via Griekenland Europa bereikt, Russisch blijven. Landen als Hongarije en Slowakije, die zich op de geopolitieke kloof tussen het Westen en Rusland bevinden, zeggen dat ze Russisch gas zullen blijven kopen, zelfs nadat de pijpleidingroute door Oekraïne is afgesloten.
“En als ze het vanuit Rusland bestellen, zullen we ze niet weigeren”, zei de heer Sifnaios.