Een verdeeld land gaat naar de stembus

Dzemila’s kamer was vroeger een mortuarium; Die van Faldilah was de badkamer; Bevil’s – de operatie waar hij naartoe kwam voor zijn diabetesmedicatie.

Ze hurken allemaal in een verlaten ziekenhuis in de Zuid-Afrikaanse stad Kaapstad en protesteren tegen wat zij zien als het onvermogen van de regering om betaalbare huisvesting te bieden.

Het einde van de apartheid bracht politieke rechten en vrijheden voor iedereen. Maar in de aanloop naar de zevende democratische verkiezingen in het land verdeelt de aanhoudende ongelijkheid het land nog steeds.

En in veel gevallen versterkte het huisvestingsbeleid van het regerende African National Congress (ANC) onbedoeld de geografie van de apartheid, in plaats van deze om te keren.

Activisten van de beweging Take Back the City bezetten zeven jaar geleden in het holst van de nacht het Woodstock Hospital.

Het doel was om onroerend goed in de buurt van het stadscentrum te verwerven, zegt een van de leiders, Bevil Lucas, omdat toegang tot de banen en diensten die het biedt cruciaal is om de misstanden van de segregatie recht te zetten.

“Een nieuwe vorm van economische apartheid” heeft de racistische wetten vervangen die zwarte en gekleurde mensen (zoals Zuid-Afrikanen van gemengd ras genoemd worden) gevangen hielden in armoede in de randsteden van Kaapstad, zegt hij tegen de BBC.

“De armen en kwetsbaren worden meestal naar de buitenwijken van de stad geduwd.”

Ze hebben nu het recht om te verhuizen, maar kunnen de hoge huurprijzen die ontwikkelaars in de binnenstad eisen niet betalen.

Voor Jameelah Davids was locatie alles.

“Ik ben hierheen verhuisd vanwege mijn zoon, die autistisch is”, zegt ze. “Hij gaat naar school om de hoek. Het was zo dichtbij hem. Alles is aanwezig. En het bloeide.”

Ze plaatste het gezin in het voormalige kantoor van het mortuarium van het ziekenhuis.

Een andere bewoonster, Faldilah Petersen, liet me zien hoe ze een ziekenhuisbadkamer tot een huis transformeerde, waarbij ze van de toiletruimte een keuken maakte en van de wastafel een slaapkamer.

“Ik werd tien keer per jaar uit huis gezet”, vertelt ze.

“Maar het leven in dit beroep heeft mij de kans gegeven om mijn leven te verbeteren, en ik ben vrijer om te doen wat ik moet doen, en het is veel dichter bij de stad. Het is alsof je thuiskomt.”

Stadsbestuurders zijn het erover eens dat het terrein kan worden ontwikkeld voor woondoeleinden, maar noemen de huidige huurders illegale huurders en zeggen dat ze moeten vertrekken voordat de bouw kan beginnen.

Het ANC nam dertig jaar geleden de macht over met een Vrijheidshandvest dat huisvesting beloofde aan een bevolking die als gevolg van de apartheid verstoken was van veilige en comfortabele woningen. Sindsdien heeft hij er meer dan drie miljoen gebouwd en het eigendom gratis of tegen een lagere dan de marktprijs verhuurd.

Maar de lijsten voor overheidsgebouwen zijn nog steeds lang: mevrouw Davids wachtte bijna dertig jaar, mevrouw Petersen langer.

En de meeste werden ver van het stadscentrum gebouwd, waar grond goedkoper is, waardoor de ruimtelijke ordening van de apartheid, die ongelijkheid veroorzaakte, niet kon worden teruggedraaid.

Nergens is dit meer het geval dan in Kaapstad, zegt onderzoeker stedelijk beleid Nick Budlender, en noemt het “waarschijnlijk het meest gesegregeerde stedelijke gebied waar dan ook ter wereld”.

Het was het toegangspunt voor koloniale kolonisten en zij hebben het op die manier ontworpen, zegt hij, dus om dit om te keren zou opzettelijke staatsingrijpen nodig zijn. Maar “sinds het einde van de apartheid zijn er geen betaalbare woningen meer gebouwd in het centrum van Kaapstad”.

Hij geeft me een rondleiding langs de parkeerterreinen waar overheidsvoertuigen staan, waarvan sommige stof liggen te vergaren, en die door activisten worden aangevallen als beschikbare openbare grond die kan worden omgevormd tot woningen voor lage inkomens.

“Het gebruiken van een stuk land in het centrum van een stad die lijdt onder zo’n ernstige segregatiecrisis om voertuigen op te slaan in plaats van er huizen van te maken … heeft vanuit niemands perspectief zin”, zegt Budlender.

Er zijn tekenen van een nieuwe aanpak. De provinciale overheid, onder leiding van de Democratische Alliantie (DA), bouwt aan een ‘beter leven’-model op overheidsgrond dichtbij de banen en diensten van de stad.

Het Conradie Park-project is ook de locatie van een voormalig ziekenhuis.

De eerste fase biedt een mix van gesubsidieerde en marktwaarde-opties en de tweede fase is in aanbouw.

Provinciaal minister van Infrastructuur Tertuis Simmers erkent een achterstand van 600.000 mensen die wachten op huisvestingssteun, maar zegt dat er “ambitieuze” plannen zijn om 29 soortgelijke sociale huisvestingsprojecten op te leveren.

Maar de budgetten zijn krap – hij kijkt naar de particuliere sector voor partnerschap – en de tijdlijnen zijn onzeker.

En huisvesting, vaak een hot topic bij verkiezingen, verdween op de lijst van politieke prioriteiten.

In het manifest van de DA, de officiële oppositiepartij op nationaal niveau, wordt dit niet specifiek genoemd, net als de andere partijen.

In de smalle straatjes van Khayelitsha is de hoop op de toekomst zwak.

Velen van degenen die in de grote menigte golfplaten hutten wonen, vertrekken vóór zonsopgang om naar de stad te reizen voor werk, net als hun ouders en zelfs grootouders.

Het is een reis van ongeveer 30 km, maar de minibus-taxi’s en treinen die ze gebruiken zijn duur, onbetrouwbaar en vaak onveilig.

Noliyema Tetakome heeft hier het grootste deel van haar 49 jaar gewoond. Hij haalt water uit een gemeenschappelijke kraan aan het einde van zijn steegje en maakt gebruik van openbare toiletten.

Ze besteedt een kwart van haar bescheiden salaris aan vervoer naar haar baan als tuinman. Sommige van haar buren betalen de helft van die van hen. En hij verwacht niet dat de verkiezingen daar verandering in zullen brengen.

Mevrouw Tetakome heeft bij alle voorgaande verkiezingen haar X op het stembiljet gemarkeerd, maar “het maakt geen enkel verschil”, vertelt ze me.

Deze keer: ‘Ik ga niet stemmen’, zegt ze, terwijl ze voorover leunt in haar stoel om de nadruk te leggen, ‘omdat ik moe ben. Want ik heb al eerder gestemd, maar ik zag geen verandering. Ik ben er nog!”

Het belangrijkste waar ze aan denkt zijn de komende winterregens, waarvan ze verwacht dat ze haar hut weer onder water zullen zetten.

Teleurstelling bij het regerende ANC suggereert dat de bevrijdingspartij voor het eerst de absolute meerderheid waarover zij sinds 1994 beschikt, zou kunnen verliezen.

De op twee na grootste partij, de Economic Freedom Fighters (EFF), daagt wat zij tientallen jaren van ANC-falen noemt uit door een radicale ‘reddingsoperatie’ aan te bieden om het grootste deel van de rijkdom die nog steeds in handen is van een kleine minderheid, te herverdelen.

Een nieuwe partij, Rise Mzansi, heeft gebruik gemaakt van de hardnekkige verdeeldheid in Kaapstad.

“Wij zijn van mening dat Zuid-Afrikanen dichter bij hun werk moeten kunnen blijven”, zei de nationale leider Songezo Zibi onlangs tijdens een bezoek aan de verkiezingscampagne, waarbij hij zowel de DA als het ANC beschuldigde van het niet uitvoeren van het soort ruimtelijke planning dat de snelgroeiende stad nodig heeft. .

De opkomst van Mzansi is nog niet op de proef gesteld, maar komt zonder de bagage van het machtsmisbruik dat het ANC heeft belemmerd, en van de wijdverbreide corruptie die het decennium van zijn heerschappij heeft ontsierd.

‘De machten die er zijn, zijn te nauw verbonden met de macht van het bezit,’ zegt meneer Lucas, terwijl hij tegen mij praat terwijl hij op zijn bed zit in de krappe woonkamer, de kamer waar hij zijn arts raadpleegt.

De voormalige anti-apartheidsactivist, die nooit is gestopt met campagne voeren voor sociale rechtvaardigheid, zegt teleurgesteld te zijn over de uitkomst van de strijd, maar benadrukt dat de toekomst nog steeds mogelijkheden biedt.

“Omdat er verkiezingen zijn, is er hoop, die in de vorige bedeling niet bestond.”

Hij blijft hoopvol dat de politieke autoriteiten de omvang van de sociale behoeften zullen aanpakken die nog steeds een erfenis zijn van de apartheid.

“Als er niet goed mee wordt omgegaan”, zegt dhr. Lucas, “zou kunnen leiden tot sociale onrust en aanzienlijke sociale onrust. Want wat hebben mensen te verliezen als ze al dakloos zijn, als ze geen onderdak kunnen krijgen?”