Singapore stond ooit bekend als een rijke stadstaat met problemen. Tegenwoordig is het een geweldige internationale bestemming. Het heeft Taylor Swift-concerten en Formule 1-nachtraces georganiseerd en is per hoofd van de bevolking aanzienlijk rijker dan de Verenigde Staten.
Die transformatie vond plaats onder Lee Hsien Loong, de derde premier van het Zuidoost-Aziatische land. Hij maakte Singapore nog welvarender door grotendeels het semi-autoritaire en vrijemarktmodel te volgen dat werd ontwikkeld door zijn vader, Lee Kuan Yew, de eerste leider van het land.
Singapore kreeg woensdag voor het eerst in bijna twintig jaar een nieuwe leider. De heer Lee, 72, draagt de post over aan zijn plaatsvervanger, Lawrence Wong, 51. Hun People’s Action Party regeert Singapore al meer dan zes decennia onafgebroken en heeft verbluffende successen geboekt. Maar er zijn zorgen dat het geroemde ‘Singapore-model’ steeds meer mensen in de steek laat.
Singapore is een van de duurste steden ter wereld, maar kent geen minimumloon. De huizenprijzen zijn gestegen en veel Singaporezen zeggen dat de sociale mobiliteit aanzienlijk is afgenomen. Anderen klagen dat de vrijheid van meningsuiting nog steeds streng wordt gecontroleerd, zij het in mindere mate dan voorheen. De spanningen worden verergerd door de behoefte aan buitenlandse werknemers; Ongeveer 40 procent van de bijna zes miljoen inwoners van Singapore is geen staatsburger.
Vergeleken met zijn beroemde strenge vader heeft de heer Lee blijk gegeven van flexibiliteit en reactievermogen op publieke eisen, maar de populariteit van de PAP heeft tijdens zijn ambtsperiode aanzienlijk geleden. Voorlopig blijft het echter stevig verankerd in de macht.
De heer Wong heeft geprobeerd het imago van een gewone man over te brengen: hij groeide op in de volkshuisvesting, ging niet naar dezelfde elitescholen als zijn voorgangers, en speelt graag gitaar. De heer Lee zal de functie van “oude minister” blijven vervullen, zoals zijn vader deed nadat hij in 1990 met pensioen ging. De heer Lee zei dat zijn kinderen niet geïnteresseerd waren in de politiek.
Eerder deze maand heeft dhr. Lee hield zijn laatste grote toespraak voor de natie op het icoon van het nieuwe Singapore, het casinoresort Marina Bay Sands.
“Toen ik werd beëdigd als premier, beloofde ik een meer inclusief Singapore op te bouwen: een land waar het niet ieder voor zich is, maar waar iedereen samenwerkt om de zaken voor ons allemaal beter te maken”, zei hij.
Een paar uur later ontvouwde zich vlakbij een tafereel dat een paar decennia geleden ondenkbaar zou zijn geweest. Honderden mensen verzamelden zich voor een bijeenkomst bij Speakers’ Corner, de enige plek in de stadstaat waar Singaporezen zonder vergunning kunnen protesteren. Onder hen bevonden zich bezorgers, buschauffeurs en gezondheidswerkers, waarvan velen fluorescerende gele beschermende vesten droegen, wat een Franse anti-regeringsbeweging op gang bracht.
Kokila Annamalai, een activiste, zei de menigte toe en zei dat de door de PAP geleide regering systemen had gebouwd die “altijd de rijken beschermden, niet de arbeidersklasse”. Singapore, zo voegde ze eraan toe, is “een speeltuin voor de rijken, terwijl de armen in kleine huurappartementen worden geperst.”
De PAP is een van de meest dominante politieke partijen ter wereld. De ministers ontvangen hoge salarissen, wat volgens de partij corruptie voorkomt. Hij transformeerde Singapore van een binnenwateren in een land van de eerste wereld en een belangrijk radertje in de mondiale maritieme handel. Het bruto binnenlands product bedraagt ongeveer $83.000 per hoofd van de bevolking, vergeleken met ongeveer $76.000 in de Verenigde Staten. De stadstaat, een belangrijk financieel centrum, heeft de pandemie van het coronavirus en de toenemende spanningen tussen de Verenigde Staten en China behendig beheerd.
Maar de onvrede groeide. Bij de verkiezingen van 2020 bereikte het aandeel van de PAP in de volksstemming een nieuw dieptepunt van 61 procent, en de oppositie behaalde een recordaantal van 10 zetels in het parlement, van de 93 beschikbare zetels.
Choo Yi Hung, 30, heeft nog nooit op de partij van Lee gestemd. Twee jaar nadat hij zijn bachelordiploma in Engels en taalkunde heeft behaald, bezorgt hij eten en geeft hij bijles aan studenten, waarmee hij ongeveer $ 2.400 per maand verdient. Hij woont nog steeds bij zijn ouders; hij zou graag een eigen appartement willen, maar dat ligt buiten bereik. Hij kan pas sociale woningen van de overheid kopen als hij getrouwd is of 35 wordt. Niet dat hij het zich kan veroorloven.
Choo contrasteert zijn lot met dat van zijn grootmoeder, die in de jaren zestig als ongeschoolde weduwe vijf kinderen grootbracht. Haar nakomelingen leiden nu wat hij omschreef als een ‘comfortabele middenklasse’ levensstijl, waarbij sommigen appartementen en auto’s bezitten.
“Ik denk dat veel mensen zullen zeggen: ‘Ja, je bent opgegroeid in een meer ontwikkeld land, een rijker land'”, zei de heer Choo. “Maar ik zou zeggen dat de mogelijkheden voor sociale mobiliteit veel, veel minder zijn.”
De heer Lee zei ooit dat het tweepartijenpolitieke systeem “niet werkt” in Singapore. Maar in 2020 vestigde hij formeel de positie van oppositieleider in het parlement en deed hij concessies waardoor het oppositieblok twaalf zetels kon controleren, vergeleken met de tien die hij won.
“Hij wist dat als hij de dominantie van de PAP wilde behouden – wat hij volgens mij grotendeels heeft gedaan – hij het tempo van de veranderingen moest beheersen”, zegt Eugene Tan, universitair hoofddocent rechten aan de Singapore Management University.
Op sociaal vlak was misschien wel de grootste verandering die Lee doorvoerde de afschaffing van wetten uit het koloniale tijdperk die seks met wederzijds goedvinden tussen mannen verboden.
“Er is tenminste een gevoel van ‘We kunnen het nu doen’ en dat we uiteindelijk geen criminelen meer zijn”, zegt Leow Yangfa, uitvoerend directeur van Oogachag, een LGBTQ-rechtengroep.
Maar de heer Lee probeerde ook de definitie van het huwelijk als een heteroseksueel concept te verstevigen. De publieke discussie over ras en religie wordt nog steeds streng gecontroleerd, en rechtengroeperingen zeggen dat de regering nog steeds strijdlustig is tegenover haar critici. In 2021 beval het Hooggerechtshof van Singapore de blogger om de heer Lee ongeveer $ 100.000 te betalen wegens smaad. (The New York Times Company bood in 2010 en halverwege de jaren negentig zijn excuses aan en betaalde boetes om rechtszaken wegens smaad te schikken die door Singaporese functionarissen waren aangespannen wegens opiniestukken.)
Critici zeggen dat de regering een wet heeft bewapend die volgens haar bedoeld is om nepnieuws te bestrijden.
“Je weet nooit wanneer of wat je zegt in conflict zal komen met de autoriteiten”, zegt Joel Tan, toneelschrijver en podcaster.
In een verklaring zei de regering van Singapore dat ze de betrokkenheid bij het publiek had vergroot. Hij schetste ook zijn filosofie over de vrijheid van meningsuiting.
“Vrijheid van meningsuiting is een belangrijk onderdeel van de grondwet van Singapore, maar geeft Singaporezen geen onvoorwaardelijk recht”, aldus de verklaring. “In situaties waarin het de veiligheid en zekerheid van de bevolking van Singapore aantast, en de vrede en harmonie die Singapore geniet, komt de overheid tussenbeide en komt tussenbeide.”
Voor sommigen betekent de benoeming van dhr. Wonga bemoedigend.
“We hebben Lee niet meer, maar we hebben ook een onconventioneel type leider”, zegt Sudhir Thomas Vadaketh, hoofdredacteur van Jom, een onafhankelijk online magazine over Singapore. “Dat vind ik leuk.”
De afgelopen jaren heeft dhr. Lee kreeg te maken met een publieke vete met zijn broers en zussen en een reeks schandalen binnen de PAP die het slechte imago van de partijprojecten aantastten. Maar hij verlaat zijn functie als volksleider.
Zoe Tan herinnerde zich dat hij de heer Lee had zien socialiseren met inwoners van Teck Ghee, een district in het noorden van Singapore. “Hij loopt over de markt en is heel bescheiden”, zei mevrouw Tan. “Hij gaat met ons op de foto.”
Mevrouw Tan zei dat ze bij twee verschillende gelegenheden de premier een e-mail heeft gestuurd met het verzoek om een uitstelperiode om de flat te betalen. Beide keren regelde zijn kantoor snel een hulp voor haar.
“Ik ben erg verdrietig dat Lee Hsien Loong met pensioen gaat. Ik dacht dat hij voor altijd zou blijven”, zegt mevrouw Tan, die nu voor de Singapore Community Development Council werkt.
In zijn toespraak in Marina Bay Sands zei dhr. Lee suggereerde dat politieke veranderingen de welvaart van Singapore zouden kunnen bedreigen.
“Het systeem hoeft niet volledig te falen voordat Singapore in de problemen komt”, zei hij. “Als onze politiek net zo wordt als die van andere landen, zullen we slechter eindigen dan andere landen.”