Rauwe melk drinken betekent op elk moment flirten met gevaarlijke ziektekiemen. Maar te midden van een ongekende uitbraak van de H5N1-vogelgriep bij Amerikaanse melkkoeien zijn de risico’s aanzienlijk toegenomen. Gezondheidsdeskundigen hebben de waarschuwingen versterkt tegen het drinken van rauwe melk tijdens de uitbraak, waarvan de omvang nog onbekend is.
Toch laten liefhebbers van rauwe melk zich niet afschrikken door het verhoogde risico. Het in Californië gevestigde Raw Milk Institute noemde de waarschuwingen ‘duidelijk angstzaaierij’. De oprichter van het instituut, Mark McAfee, vertelde dit weekend aan de Los Angeles Times dat zijn klanten juist specifiek om rauwe melk vragen van koeien die besmet zijn met H5N1. Volgens McAfee geloven zijn klanten, zonder bewijs, dat het direct consumeren van hoge niveaus van het vogelgriepvirus hen immuniteit zal geven tegen de dodelijke ziekteverwekker.
Expert Michael Payne vertelde de LA Times dat het idee neerkomt op ‘Russische roulette spelen met je gezondheid’. Payne, onderzoeker en coördinator zuiveloutreach bij het Western Institute for Food Safety and Security van UC Davis, voegde eraan toe dat “de opzettelijke poging om jezelf te infecteren met een bekende ziekteverwekker in strijd is met alle medische kennis en gezond verstand.”
Er is nog veel onbekend over de biologie van de vogelgriep bij rundvee. Tot 25 maart, toen de USDA het virus bevestigde in een melkveestapel in Texas, werd vee over het algemeen als vrijwel immuun voor H5N1 beschouwd. Maar sindsdien heeft de USDA 42 kuddes in negen staten geteld die besmet zijn met het virus. Uit epidemiologische gegevens tot nu toe blijkt dat de overdracht van koe op koe plaatsvond na één geval van lekkage en dat 42 uitbraken in kuddes verband hielden door verplaatsing van vee tussen boerderijen.
De beperkte gegevens tot nu toe over koeien wijzen erop dat dieren over het algemeen een milde ziekte ontwikkelen als gevolg van een infectie en binnen een paar weken herstellen. Hun borstklieren zijn het belangrijkste doelwit van het virus. Uit een eerder deze maand gepubliceerde preprint blijkt dat de uiers van koeien vol zitten met moleculaire receptoren waar vogelgriepvirussen zich aan vastklampen om infecties te veroorzaken. Bovendien bevatten de klieren meerdere soorten receptoren, waaronder die waar menselijke griepvirussen op mikken, maar ook die waar vogelgriepvirussen op mikken. Daarom zouden melkkoeien mogelijk kunnen fungeren als mengvat voor verschillende soorten griepvirussen, zodat ze zich weer kunnen samenvoegen tot nieuwe varianten die uitbraken veroorzaken.
Omdat het virus blijkbaar een velddag in de uier van de koe had, ontdekten de onderzoekers dat rauwe melk vol zit met hoge niveaus van H5N1-virusdeeltjes – en het lijkt erop dat die deeltjes gemakkelijk naar andere zoogdieren kunnen worden gemorst. In een case study van vorige maand rapporteerden onderzoekers dat een groep van ongeveer twintig boerderijkatten een ernstige ziekte ontwikkelde na het drinken van melk van koeien die besmet waren met H5N1. Sommigen ontwikkelden ernstige neurologische symptomen. Meer dan de helft van de katten stierf binnen enkele dagen.
Een dodelijk virus
Gegevens over griepreceptoren bij deze twee dieren kunnen het verschil tussen koeien en katten verklaren. Hoewel de borstklier van de koe veel meer soorten griepreceptoren had, kwamen die receptoren minder vaak voor in andere delen van de koe, waaronder de luchtwegen en de hersenen. Dit kan verklaren waarom ze een milde infectie hebben. Katten daarentegen lijken wijdverbreidere receptoren te hebben, en geïnfecteerde katten vertonen virale invasie van de longen, het hart, de ogen en de hersenen.
Liefhebbers van rauwe melk – die zonder bewijs beweren dat het consumeren van rauwe melk gezondheidsvoordelen oplevert ten opzichte van het drinken van gepasteuriseerde melk – wijzen het risico van blootstelling aan H5N1 af. Ze beweren vol vertrouwen – ook zonder bewijs – dat het menselijke spijsverteringsstelsel het virus zal vernietigen. En zij wijzen erop dat er geen gedocumenteerd bewijs is dat een mens ooit besmet is geraakt met het H5N1-virus door het drinken van besmette melk.
Het laatste punt over het gebrek aan bewijs voor de overdracht van H5N1 via melk is correct. De huidige uitbraak is echter de eerste bekende verspreiding van hoogpathogene vogelgriep naar de borstklieren van melkkoeien. Als zodanig vertegenwoordigt het de eerste bekende mogelijkheid voor een dergelijke op melk gebaseerde overdracht.
Voordat pasteurisatie routine werd voor de commerciële melkproductie, was rauwe melk een veel voorkomende bron van infecties, die een overvloed aan ziektekiemen met zich meebracht. Volgens de FDA waren in 1938 door melk overgedragen uitbraken verantwoordelijk voor 25 procent van alle door voedsel overgedragen ziekten. Meer recentelijk is melk in verband gebracht met minder dan 1 procent van dergelijke uitbraken. De Centers for Disease Control and Prevention merken op dat tussen 1998 en 2018 gebieden waar rauwe melk legaal werd verkocht 3,2 keer meer uitbraken kenden dan gebieden waar rauwe melk illegaal was.
In een vraag-en-antwoorddocument merkt de Food and Drug Administration op dat “we op dit moment niet weten of HPAI A (H5N1)-virussen kunnen worden overgedragen door het consumeren van ongepasteuriseerde (rauwe) melk en producten (zoals kaas) die zijn gemaakt van rauwe melk van besmette koeien.” Het bureau gaat echter verder: vanwege dit gebrek aan gegevens en de mogelijkheid van infectie beveelt de FDA aan om alle verkoop van rauwe melk en rauwe melkproducten van vee dat besmet is of is blootgesteld aan H5N1 op te schorten. Over het algemeen raadt het bureau de consumptie van rauwe melk niet aan.
Wereldwijd waren er op 28 maart 888 gevallen van H5N1 bij mensen in 23 landen. Van die 888 gevallen waren er 463 fataal. Dit vertegenwoordigt een sterftecijfer van 52 procent, maar het is mogelijk dat er asymptomatische of niet-gediagnosticeerde gevallen zijn die dat percentage zouden kunnen veranderen. Tot nu toe is in de VS slechts één persoon bekend die besmet is met het H5N1-virus in verband met de uitbraak van melkkoeien: een landarbeider die roze ogen kreeg. De man had geen luchtwegklachten en herstelde. Hij stemde niet in met verdere follow-up en de onderzoekers kregen geen toestemming om de huishoudcontacten van de man te testen om te zien of deze ook besmet waren.