“We bezitten allemaal vuurwapens, maar niemand zal het openlijk toegeven”, zegt Ivan M* (38) van Novi Sad. Als om dit punt te illustreren, houdt Ivans familie de lippen stijf op elkaar over welke vuurwapens hij precies bezit.
Ivona R.* (40) uit Novi Sad geeft daarentegen toe dat ze het wapen van haar overleden vader heeft geërfd, terwijl Goran P.* (59) uit een klein stadje in Vojvodina voor de meesten niet spreekt over het bezit van een vuurwapen. van zijn leven .
Iedereen die met DW sprak over het bezit van vuurwapens in Servië leidt een vreedzaam leven en heeft geen directe veiligheidsproblemen. Dit is typerend voor Servië, waar het bezit van vuurwapens vaak voortkomt uit traditie en niet zozeer uit daadwerkelijke veiligheidsdreigingen.
Veiligheidsexpert Branislava Kostić legt uit: “Schattingen zeggen dat burgers hier vaak beter bewapend zijn dan de politie. Velen bezitten wapens om traditionele redenen, in de overtuiging dat het hoofd van het huishouden er een zou moeten hebben. Deze culturele norm is duidelijk zichtbaar bij evenementen zoals bruiloften en vieringen. .” “
Hoog niveau van civiel vuurwapenbezit
Deze culturele affiniteit met vuurwapens wordt bevestigd door de Swiss Small Arms Survey onderzoeksproject, dat Servië in 2017 op de derde plaats plaatste in de wereld wat betreft het bezit van civiele wapens, achter alleen Jemen en de VS. Het onderzoek schat dat er in het land maar liefst 39,1 handvuurwapens per honderd inwoners zijn.
Twee massaschietpartijen op 3 en 4 mei vorig jaar, waarbij 17 mensen om het leven kwamen en 21 gewond raakten, zorgden echter voor een korte verandering in de houding.
In 2023 werd een vuurwapenamnestie ingesteld
Het land reageerde door een alomvattende ontwapeningscampagne te lanceren. De amnestie van twee maanden moedigde burgers aan om ongeregistreerde vuurwapens in te leveren zonder risico op gevolgen. Dit resulteerde in de inzameling van ruim 80.000 vuurwapens, ruim 4 miljoen munitie en ruim 26.000 explosieven. De regering noemde het een groot succes.
“Wat niet goed was, was de manier waarop de wapens werden overgedragen, omdat we informatie hebben dat mensen bommen bij zich hadden in het openbaar vervoer”, zegt Marina Kostić Sulejić van de Beroepsvereniging van de Veiligheidssector. Ze benadrukt de noodzaak van veiligere procedures en professionele omgang met ingeleverde wapens.
Het ingeleverde wapen is verdwenen
Bovendien leidden ontoereikende politieprotocollen tot fouten bij de opslag en het bijhouden van vuurwapens. Branislava Kostić noemt gevallen waarin er sprake was van misbruik en diefstal van ingeleverde vuurwapens door gebrek aan toezicht.
Een voorbeeld is het geval van een politieagent uit de stad Niš in het zuiden van Servië, die 272 pistolen stal die tijdens de amnestie aan het politiebureau werden overgedragen. Lokale media meldden aanvankelijk dat er 63 wapens ontbraken. Door de slechte administratie duurde het echter lang om precies vast te stellen hoeveel wapens er waren gestolen.
Marina Kostić Sulejić is van mening dat dergelijke gevallen mogelijk zijn gemaakt door de snelheid waarmee de amnestie werd gelanceerd en het gebrek aan duidelijke protocollen over hoe om te gaan met ingezamelde wapens. Als gevolg hiervan zijn er oproepen geweest voor het ministerie van Binnenlandse Zaken om deze omissie te corrigeren.
“Het gebrek aan transparantie over het lot van ingeleverde wapens is reden tot zorg”, zei ze. “Zonder te weten of de wapens zijn vernietigd, opgeslagen of mogelijk elders zijn verkocht en verspreid, tasten we in het ongewisse over wat er met zo’n aanzienlijke hoeveelheid vuurwapens is gebeurd.”
‘Ik koop er gewoon illegaal nog eentje’
De mensen die met DW spraken kozen ervoor hun vuurwapens niet aan de politie te overhandigen. Ze waren niet alleen. Om deze reden voeren Servische wetshandhavingsinstanties huis-aan-huiscontroles uit om vuurwapenvergunningen te beoordelen.
Goran P.* laat weten dat zijn ervaring met de politie uiterst positief is: “De politieagenten waren vriendelijk en gaven duidelijke uitleg. Het bleek dat ik zo’n 200 euro moet betalen om mijn vuurwapen te mogen houden”, zei hij. ‘Toen besloot ik het aan hen te geven. Ik koop er gewoon illegaal nog een. Wat maakt het uit?’
Door DW geraadpleegde deskundigen uitten weinig verbazing over deze gedachtegang. Volgens Branislava Kostić zouden er naar schatting wel 80.000 van dergelijke gevallen kunnen zijn geweest. De Serviërs zijn blijkbaar onvermurwbaar in hun verlangen om vuurwapens te houden.
Toename van illegaal wapenbezit?
In het licht van dit alles kan de bewering van de regering dat zij het aantal geregistreerde vuurwapens heeft teruggebracht van 766.665 onmiddellijk na de schietpartij naar 575.695 een druppel op een gloeiende plaat zijn. Alles wijst erop dat het illegale wapenbezit momenteel toeneemt.
“We zien ook een toenemend aantal wapens op straat, wat betekent dat er meer van op de zwarte markt zijn”, zegt Kostić Sulejić. “De vraag is waar ze vandaan komen. Het is mogelijk dat er sprake is van misbruik van de ingeleverde wapens. Ten tweede gaan er veel wapens naar Oekraïne, zij het via verschillende routes en met verschillende wapens. Ik weet het niet. Misschien zijn sommige van deze wapens illegaal teruggegeven.
Normalisatie van geweld in de Servische samenleving
Kortom, de effectiviteit van overheidsmaatregelen blijft twijfelachtig. Volgens onderzoek van het Belgrado Centrum voor Veiligheidsbeleid is de regering terughoudend met het aanscherpen van de vuurwapenregels. Voorgestelde hervormingen, zoals strenge criteria om in aanmerking te komen en gezondheidsevaluaties, blijven vanwege juridische beperkingen niet ten uitvoer worden gelegd.
Bovendien zijn er weinig statistische gegevens over geweld in de samenleving. Ondanks de drang naar ontwapening blijven geweldsincidenten bestaan, waardoor diepgewortelde sociale kwesties aan het licht komen. Branislava Kostić benadrukt de normalisering van geweld in de Servische samenleving en roept op tot holistische oplossingen die verder gaan dan de vuurwapenregelgeving.
“Mensen zijn er al aan gewend dat wie de macht heeft, de mogelijkheid heeft om al je rechten te schenden”, zegt Branislava Kostić. “Dat is een van de kenmerken van een samenleving van geweld, en volgens veel criteria worden we definitief een samenleving van geweld. Een van die criteria is dat mensen geweld na verloop van tijd als normaal accepteren.”
Bewerkt door Aingeal Flanagan
* De volledige namen van de mensen die met DW hebben gesproken, zijn bij de auteur bekend. Ze kwamen overeen om te spreken op voorwaarde dat hun volledige namen niet worden gepubliceerd.