Maar de publieke reactie was snel. In veel gevallen laten video’s van vrouwen die gedwongen worden vastgehouden zien dat massa’s omstanders zich verzamelen om hen te steunen. Nu lijken de autoriteiten te reageren op de druk om hun harde tactieken in toom te houden.
De Iraanse Nationale Politie heeft maandag een zeldzame verklaring afgegeven aan de lokale media over Operatie Noor, de nieuwe handhavingscampagne voor de hijab. Een politiewoordvoerder zei dat agenten de zaken niet naar de rechterlijke macht zouden verwijzen, waardoor mogelijk de dreiging van strafrechtelijke aanklachten tegen de gedetineerde vrouwen zou worden weggenomen.
Een niet bij naam genoemde woordvoerder gaf de schuld aan ‘kwaadaardige mediastromen die de samenleving proberen te verdelen en te polariseren’ – een duidelijke verwijzing naar video’s van repressie door de politie die viraal zijn gegaan op sociale media.
De nieuwste video’s verschenen in hetzelfde weekend dat Iran honderden drones en raketten op Israël lanceerde. De Washington Post sprak met Iraniërs die getuige waren van de mishandeling en bekeek vier video’s van vrouwen die onder dwang werden vastgehouden; in een uit Teheran, gepubliceerd op 16 april, gebruiken veiligheidstroepen een verdovingspistool op een vrouw voordat ze haar van de straat in een busje slepen.
Een woordvoerder van de Iraanse missie bij de Verenigde Naties in New York weigerde commentaar te geven op dit verhaal.
De politie trekt zich niet “terug”, maar probeert eerder een manier te vinden om met “minder wrijving” op te treden, zegt Tara Sepehri Far, senior Iran-onderzoeker bij Human Rights Watch. ‘Ze willen niet nog een lijk in handen’, voegde ze eraan toe – een toespeling op Mahsa ‘Jin’ Amina, de jonge Koerdische vrouw wier dood in hechtenis van de Iraanse ‘moraliteitspolitie’ in 2022 tot landelijke protesten leidde.
Dina Ghalibaf, een 23-jarige freelance journalist en student, werd op 15 april door de politie aangehouden op een metrostation in Teheran.
“Toen ik erop stond dat ik de belasting zou betalen en het recht had om de metro te gebruiken, brachten ze me met geweld naar een kamer. Ze sloegen me met een taser”, schreef ze op X. “Mijn handen werden de hele tijd vastgehouden en een van de politieagenten heeft me seksueel misbruikt.”
De berichten gingen snel viraal. Toen Ghalibaf op de dag dat ze werd vrijgelaten contact opnam met The Post, bevestigde Ghalibaf het rapport van haar detentie en stemde ermee in later die dag gedetailleerd te spreken.
Maar een paar uur later werd ze opnieuw gearresteerd. Deze keer werd ze naar de beruchte Evin-gevangenis in Iran gestuurd en werden haar sociale media-accounts verwijderd.
Haar familie kreeg te horen dat ze werd beschuldigd van “het verspreiden van verkeerde informatie, het ongehoorzaam zijn aan de politie en het storen van het publiek”, aldus een familievriend die met The Post sprak op voorwaarde van anonimiteit uit angst voor vergelding. De autoriteiten boden haar deze week borgtocht aan, maar eisten dat ze een brief ondertekende waarin stond dat haar beschuldigingen van aanranding vals waren. Toen Ghalibaf weigerde, werd het aanbod ingetrokken, zei een vriend van de familie.
De politie kondigde op 12 april in een videotoespraak de lancering van Operatie Noor aan, waarbij ze beloofde “legaal om te gaan met overtreders” van de hijabwet.
De wet schrijft voor dat vrouwen hun haar bedekken en losse kleding dragen die de vorm van hun lichaam verbergt. Veel Iraanse vrouwen kiezen er om religieuze of culturele redenen voor om een hoofddoek te dragen, en de wet die de hijab verplicht stelt, geniet sterke steun onder de conservatieven van het land. Maar veel Iraniërs zijn steeds meer van mening dat de hoofddoek de persoonlijke keuze van de vrouw moet zijn, en niet een zaak van de overheid.
Opperste Leider Ali Khamenei leek in een toespraak op 3 april te zinspelen op een confrontatie.
“Ik ben er zeker van dat de vrouwen in ons land, zelfs degenen die een beetje ongehoorzaam zijn op het gebied van de hijab, toegewijd zijn aan de islam, toegewijd aan het regime”, zei hij, terwijl hij politici en regeringsfunctionarissen in Teheran toesprak.
‘Ze moeten deze hijab-kwestie respecteren. Iedereen moet het volgen.”
De Iraanse autoriteiten hebben echter moeite gehad om de wet ten uitvoer te leggen zonder sociale onrust te veroorzaken. De protesten van 2022 vormden de grootste bedreiging voor de Iraanse geestelijke heersers in decennia. Veiligheidstroepen doodden honderden demonstranten en arresteerden duizenden.
Terwijl mensen zich terugtrokken van de straat, bleven veel vrouwen onbedekt in het openbaar verschijnen – een kleine maar belangrijke daad van verzet die ooit ondenkbaar zou zijn geweest. De Iraanse morele politie begon te krimpen en opereerde zonder uniformen en gebruikte ongemarkeerde voertuigen.
In de maanden die volgden ontstond er binnen de geestelijke leiding van Iran echter een “overheersende opvatting” dat het land een “alomvattend handhavingssysteem” nodig had voor de hijabwet, zei Farr. “Omdat het opgeven van de handhaving zou worden gezien als het afstaan van het terrein aan de oppositie.”
De regering heeft geprobeerd economische druk uit te oefenen: met behulp van verkeerscamera’s straft ze vrouwen zonder hoofddoek en ontzegt ze vrouwen die beschuldigd worden van het overtreden van de wet de kans om te werken of naar school te gaan. Bedrijven die ervan werden beschuldigd vrouwen te dienen of in dienst te nemen die de dresscode trotseerden, werden gesloten.
Maar sommige vrouwen en meisjes bleven onverschrokken.
“Wij Iraanse vrouwen hebben een punt bereikt waarop het voor ons de dood of de vrijheid is”, zei een 40-jarige vrouw uit Teheran. “We zullen elke prijs betalen, maar we zullen niet teruggaan naar wat vóór de opstand was.
‘Als we de hijab dragen, is het alsof het hun bloed is [killed in the protests] liggen aan onze voeten”, zei ze.
Hoewel nieuwe gevallen van politiegeweld vorig jaar online voor verontwaardiging zorgden, leidden deze niet tot publieke demonstraties. Op de verjaardag van de dood van Masha Amini in september werden Iraanse veiligheidstroepen door het hele land ingezet om demonstraties te voorkomen. De introductie van Operatie Noor zou echter een nieuw keerpunt kunnen zijn.
Verschillende door The Post geïnterviewde Iraniërs maakten melding van meer politie op straat en een zichtbaar hardere behandeling van vrouwen en meisjes. Ze spraken met elkaar op voorwaarde dat ze bij naam zouden worden genoemd, uit angst voor represailles.
“Als iemand vóór deze huidige golf geen hijab of korte jurk droeg, werd hij mondeling vermaand. Maar deze keer is het totaal anders”, zegt Parsa, een 24-jarige man uit Teheran, die zei dat hij politieagenten een vrouw buiten zijn kantoor zag aanvallen.
Hij probeerde tussenbeide te komen, zei hij, maar mannen in burger verwijderden hem van het toneel en sloegen hem. Toen mensen zich begonnen te verzamelen, liet de politie hem en de in hechtenis genomen vrouw vrij. Toen ze weggingen, riep een van de agenten: ‘Laat ze gaan, maak gewoon een foto van hen’, herinnert hij zich.
Zijn account kon niet onafhankelijk worden geverifieerd, maar komt overeen met video’s en andere rapporten uit Iran van de afgelopen weken.
“Het is veel strenger en gewelddadiger dan voorheen,” hij zei. “Het was alsof we tien jaar terug in de tijd gingen.”
Jasmin Ramsey, adjunct-directeur van het in Washington gevestigde Independent Center for Human Rights in Iran, zei dat de rapporten die uit het land komen waarschijnlijk slechts een klein voorbeeld zijn van wat een verreikend hardhandig optreden lijkt te zijn.
“Deze meisjes worden in busjes geduwd zonder iets te doen [with] Er is geen kans op een eerlijk proces”, zei ze. “Er kan van alles met ze gebeuren, zoals we in het verleden hebben gezien. Deze extreme vorm van door de staat bestendigd geweld tegen vrouwen is uiterst gevaarlijk.”
Fatemeh, een 20-jarige studente, vertelde de Post dat ze deze maand door de politie werd opgepakt, maar wist te ontsnappen voordat ze in een nabijgelegen busje werd gesleept. Het maakte haar alleen maar vastberadener.
“Als je andere mensen zoals jij ziet worstelen, word je moediger en vastberadener op je reis”, zei ze. “Ik heb niet zoveel angst gemerkt. … Mensen zouden meer woede kunnen hebben.”