De Australische zwemster Shayna Jack heeft altijd ontkend ligandrol te gebruiken, een verboden prestatiebevorderende drug. Maar toen Jack in 2019 een antidopingtest buiten competitie onderging bij Tobruk Pool in Cairns, testte ze negatief. Volgens protocol kreeg Jack een voorlopige schorsing, de schorsing werd gepubliceerd en de zwemmer werd uiteindelijk voor vier jaar uitgesloten van de sport.
In hoger beroep hield Jack vol dat ze niet willens en wetens de ligandrol had ingenomen. Ze speculeerde dat de legale supplementen die ze gebruikte mogelijk besmet waren of dat ze mogelijk in contact was gekomen met de stof tijdens het gebruik van openbare zwembaden. Maar omdat het mondiale antidopingregime opereert op basis van risicoaansprakelijkheid, was het gebrek aan bewijs dat Jack niet willens en wetens ligandrol had ingenomen onvoldoende.
Bij het Hof van Arbitrage voor de Sport zei de arbiter “zeer onder de indruk” te zijn van Jacks getuigenverklaring. De zwemmer werd voorgesteld als iemand “die er te allen tijde gewetensvol naar streefde om te voldoen aan het antidopingbeleid.” [Swimming Australia]”. Maar ondanks dat de arbiter accepteerde dat Jack niet opzettelijk prestatiebevorderende medicijnen had gebruikt, ondanks legioenen karaktergetuigen die de zwemmer omschrijven als een ‘hardwerkende, gewetensvolle, sympathieke en gemotiveerde atleet van de hoogste integriteit’, kon de arbiter alleen maar de de schorsing van vier naar twee jaar. Het gebeurde allemaal op een heel publieke manier.
Met zijn strikte verantwoordingsplicht, uiterste transparantie en zware bewijslast kan het mondiale antidopingsysteem onder toezicht van het Wereldantidopingagentschap resulteren in gevallen van individueel wangedrag. Jack is bewijsstuk A – voor twee jaar verboden op het hoogtepunt van zijn carrière, hoewel de arbiter accepteerde dat Ligandrol per ongeluk in haar systeem was geïntroduceerd, en zonder de bedoeling de prestaties te verbeteren. Peter Bol is bewijsstuk B – publiekelijk geschorst omdat hij positief testte op synthetische erytropoëtine, maar de zaak werd geseponeerd vanwege een kennelijke testfout.
Hoewel de Bol-zaak tot enkele belangrijke veranderingen heeft geleid, blijft de basis van het antidopingsysteem bestaan. Atleten zijn verantwoordelijk voor wat er in hun lichaam terechtkomt, hoe het daar ook terechtkomt, behoudens strikt gedefinieerde uitzonderingen die nauwlettend en transparant in de gaten worden gehouden. In de prestatiebevorderende wapenwedloop, waar de antidopingautoriteiten voortdurend een inhaalslag maken, is dit een overeenkomst die we collectief hebben bereikt – in sommige gevallen oneerlijk in het belang van het vertrouwen in het systeem als geheel. In zekere zin is dit het tegenovergestelde van de beroemde Blackstone-ratio van het strafrecht: het is beter dat tien schuldigen ongestraft blijven dan dat één onschuldige persoon lijdt.
Maar dit werkt in de sport alleen als iedereen aan dezelfde regels onderworpen is. En het nieuws dat 23 Chinese zwemmers positief testten op het verboden middel trimetazidine, om vervolgens een paar maanden later te concurreren en in sommige gevallen medailles te winnen op de Olympische Spelen in Tokio, schokte de zwemwereld tot in het diepst van haar ziel.
Met minder dan 100 dagen tot de Spelen van Parijs bleven atleten, nationale federaties en antidopingautoriteiten over de hele wereld geschokt en boos achter. De woede is een voorbode van een verhitte ontmoeting in Parijs, die doet denken aan de ruzie tussen de Australiër Mac Horton en de Chinese Sun Yang (wiens vierjarig antidopingverbod volgende maand afloopt), maar dan op veel grotere schaal.
Australische zwemmers verbergen hun gevoelens niet. Emma McKeon, die in Tokio vier gouden medailles won, deelde het citaat van Horton op haar Instagram-account. ‘Dit nieuws is woedend’, luidt het. “Ik leef mee met de verdienstelijke atleten die een levensveranderende medaillekans hebben gemist vanwege een mislukt systeem.” McKeon won brons op de 100 meter vlinderslag in Tokio, achter de Chinese Zhang Yufei – een van de atleten die positief testte.
Rugslagster Kaylee McKeown, die drie gouden medailles won in Tokio, deelt hetzelfde citaat: McKeown en McKeon maakten beiden deel uit van het Australische 4x100m wisselslag estafetteteam dat als derde eindigde achter China. Freestyle-koningin Ariarne Titmus trad ook op – samen met McKeon, onderdeel van de 4 x 200 meter vrije slag estafette die als derde eindigde in een race die werd gewonnen door China’s wereldrecordprestatie.
Er heerste verwarring over deze onthullingen. De theorie van milieuverontreiniging die door de Chinese atleten naar voren is gebracht en door Wada is aanvaard, is niet geheel ongeloofwaardig: alle 23 positieve tests vonden op dezelfde tijd en plaats plaats, en in een te kleine hoeveelheid om de prestaties waarschijnlijk te verbeteren. Dat klinkt bepaald niet als grootschalige, door de staat gesponsorde doping. Maar er blijven vragen bestaan: hoe kan een medicijn, gebruikt als hartmedicijn, dat alleen in pilvorm verkrijgbaar is, uiteindelijk de keuken besmetten? En waarom werd dit nooit openbaar gemaakt tot een onderzoek door de New York Times en de Duitse televisie ARD?
na het promoten van de nieuwsbrief
Op Twitter verdedigde Richard Ings, voormalig hoofd van de Australische antidopingautoriteit, Wada’s behandeling van de zaak, waarbij hij wees op specifieke vervuilingsregels, het inwinnen van juridisch advies door Wada en de moeilijkheden veroorzaakt door de pandemie, die het onderzoek belemmerden. Maar dat is niet ieders mening. Een ervaren sportadvocaat vertelde de Guardian dat de saga aantoont dat “Wada niet geschikt is voor zijn doel als toezichthouder, onderzoeker en scheidsrechter”.
Het verhaal laat de mondiale antidopingautoriteit zeker met belangrijke vragen achter die moeten worden beantwoord – vragen die niet zijn afgewezen door critici, waaronder het hoofd van het Amerikaanse antidopingagentschap, door middel van juridische stappen. China’s lange geschiedenis van antidopingproblemen, vooral in de dopingpool, draagt alleen maar bij aan de bezorgdheid. Het antidopingregime is gebaseerd op het behoud van het vertrouwen van het publiek in atletische prestaties; Wada’s ondoorzichtigheid destijds en de vijandige reactie ondermijnen dat nu. Zoals de Britse zwemgrootheid Adam Peaty vroeg“waarom geven we deze informatie niet meteen vrij, wie profiteert er echt van het gebrek aan transparantie en geheimhouding?”
Dit alles belooft een opruiende sfeer wanneer de zwemmers van de wereld over drie maanden in Parijs samenkomen. Ze zullen waarschijnlijk gezelschap krijgen van Shayna Jack, die nu weer in de poule zit na een dopingverbod, en een belangrijk lid van de Australische estafetteteams. Terwijl haar collega’s spraken, zweeg Jack over de huidige controverse. Maar het zou haar vergeven worden als ze zich afvroeg waarom ze zo anders werd behandeld.