Nog maar 9.000 jaar geleden peddelde een schildpad ter grootte van een bank door het Braziliaanse Amazonegebied.
De vondst, gebaseerd op een gefossiliseerd kaakbeen, onthult dat enkele van de meest massieve schildpadden ooit relatief dichtbij vandaag hebben geleefd. De schildpad leefde zelfs zo recent dat mensen hem mogelijk tegenkwamen in Zuid-Amerika, meldden onderzoekers in maart. Biologische brieven.
In 2007 ontdekten goudzoekers die in de buurt van de stad Porto Velha in het Amazonegebied groeven, gefossiliseerde overblijfselen, waarvan onderzoekers later vaststelden dat ze deel uitmaakten van de onderkaak van een schildpad. En het was groot.
“Toen ik het materiaal zag, was ik erg enthousiast over de grootte ervan, dus we konden een monster naar ons laboratorium brengen” aan de Universiteit van São Paulo, zegt paleontoloog Gabriel Ferreira, nu verbonden aan de Universiteit van Tübingen in Duitsland.
Hij en zijn collega’s maten de fossiele kaak en vergeleken deze met levende en uitgestorven schildpadden. Op basis van zijn grootte en vorm stelden ze vast dat het een soort was die nieuw was voor de wetenschap. Het team noemde de schildpad Peltocephalus rijpin – ‘maturin’ is een verwijzing naar de gigantische kosmische schildpad van auteur Stephen King die het universum heeft teruggewonnen. Het was een naaste verwant van de grootkopige waterschildpad uit de Amazone (P. dumerilianus), die vandaag de dag nog leeft, maar veel kleiner is, met een schaallengte van minder dan 50 centimeter.
P. volwassenHet kaakbeen was een van de grootste van alle schildpadden, en op basis van vergelijkingen met andere schildpadden schatten Ferreira en zijn team dat het reptiel een schild van bijna twee meter lang zou hebben gehad.
Die schatting zou zijn P. volwassen een van de grootste schildpadden die ooit heeft bestaan en de op één na grootste zoetwaterschildpad, zegt Ferreira.
Maar P. volwassen is werkelijk ongebruikelijk voor de tijd dat ze leefde. Uit radiokoolstof- en geochemische analyse van het fossiel blijkt dat het tussen de 40.000 en 9.000 jaar oud is. Reusachtige zoetwaterschildpadden van vergelijkbare grootte leefden veel eerder. Bijvoorbeeld, Stupendemy’sde grootste zoetwaterschildpad ooit, leefde ook in Zuid-Amerika, maar dan ruim 5 miljoen jaar geleden.
De onderzoekers merken ook op dat het mogelijk is dat mensen deze reuzenschildpadden zijn tegengekomen, aangezien er meer dan 11.000 jaar geleden bewijs is van menselijke bewoning in het Amazonegebied.
Reuzenschildpadden zijn geëvolueerd in alle groepen schildpadden – land-, zee- en zoetwaterschildpadden – en over meerdere tijdsperioden die tientallen miljoenen jaren teruggaan, zegt Juliana Sterli, paleontoloog bij het Egidio Feruglio Museum voor Paleontologie in Trelew, Argentinië. Maar het is nog steeds onduidelijk waarom.
In 2023 publiceerden Ferreira en andere onderzoekers een analyse van de evolutie van de lichaamsgrootte van schildpadden, waaruit bleek dat zoetwaterschildpadden in de loop van de evolutionaire tijd grotendeels homogeen van grootte zijn geweest, af en toe onderbroken door zeer grote soorten. Eerder suggereerden sommige onderzoekers dat de lichaamsgrootte van schildpadden kan worden beïnvloed door factoren zoals de omgevingstemperatuur, vergelijkbaar met andere groepen gewervelde dieren.
‘We konden geen enkel bewijs vinden dat temperatuur de gemiddelde of maximale lichaamsgrootte van schildpadden beïnvloedt,’ zegt Ferreira, ‘dus we weten nog steeds niet wat de evolutie van deze reuzen in het verleden zou kunnen hebben aangestuurd.’