Franse wetgevers kwamen in een speciale zitting bijeen en stemden voor wijziging van de grondwet, waardoor Frankrijk een pionier werd in het bepleiten van de vrijheid van abortus. Het is het eerste land ter wereld dat het recht op abortus in zijn grondwet heeft opgenomen.
De speciale bijeenkomst volgde op een belangrijke zet van de Franse Senaat, die op woensdag 28 februari 2024 stemde, om de toegang tot de procedure grondwettelijk te garanderen.
De reis die naar dit moment leidt, gaat echter ver terug. Het markeert het hoogtepunt van een parlementair proces dat begon op 24 november 2022, toen de Nationale Vergadering, het lagerhuis van het Franse parlement, een wet aannam die was voorgesteld door de linkse partij La France Insoumise (LFI).
Hier zijn enkele kernpunten over de Franse campagne voor abortusvrijheid en hoe deze zich verhoudt tot de rest van Europa.
Abortusrechten zijn populair in Frankrijk, zelfs onder rechtse politici
Tijdens een sessie eind januari 2024 hebben leden van de Franse Nationale Vergadering met overweldigende meerderheid hun steun uitgesproken voor de opname van “vrijheid van abortus” in de Franse grondwet.
Van de ongeveer 500 afgevaardigden die aan de stemming deelnamen, waren slechts 30 conservatieve afgevaardigden en onafhankelijken tegen de wet.
De publieke opinie in Frankrijk is groot voorstander van het recht op abortus, zoals uit verschillende onderzoeken is gebleken. Volgens een enquête uit 2022, uitgevoerd door het Franse opinieonderzoeksbureau IFOP, is 86% van de Franse burgers voorstander van het opnemen van het recht op abortus in de grondwet.
De extreemrechtse partij Nationale Assemblee steunt over het algemeen het recht op abortus, maar het is nog steeds een controversieel onderwerp binnen hun groep. Van hun 88 parlementsleden stemden er 46 voor de verandering, waaronder Marine Le Pen, de leider van de partij. Twaalf afgevaardigden stemden tegen en veertien onthielden zich van stemming.
Frankrijk heeft een lange geschiedenis in het steunen van abortusrechten
Vóór 2022 vonden veel parlementsleden het niet nodig om het recht op abortus aan de grondwet toe te voegen, omdat vrouwen al het recht en de toegang tot abortus hadden.
Vrijwillige zwangerschapsafbreking werd in 1975 legaal in Frankrijk met een wet vernoemd naar Simone Veil, de minister van Volksgezondheid die deze steun steunde. De wet stond abortus toe tot de tiende week van de zwangerschap. Het werd later verlengd tot de twaalfde week in 2001 en vervolgens tot de veertiende week in 2022. Sinds de jaren tachtig valt de procedure onder het Franse nationale gezondheidszorgsysteem.
Hoe Frankrijk zich verhoudt tot de VS en Europa
Actievoerders juichen het Franse grondwetswijziging toe als een revolutionaire zet die de reproductieve rechten van vrouwen ondersteunt tegen politieke onrust en terugval.
Het wetsvoorstel, gesteund door de Franse president Emmanuel Macron, wordt gezien als een reactie op de schok van het besluit van het Amerikaanse Hooggerechtshof van 24 juni 2022 om de federale abortusrechten te schrappen.
Na dat besluit hebben verschillende staten in de VS abortussen regelrecht verboden, op enkele uitzonderingen na, of zeer restrictieve toegangsmaatregelen opgelegd.
In Europa is er een trend in de richting van liberalisering van de abortuswetten, hoewel de toegangsvoorwaarden van land tot land sterk verschillen. Ook de wettelijke grens tot welk punt in de zwangerschap iemand een abortus kan ondergaan, varieert: 24 weken in Nederland, 18 weken in Zweden, 14 weken in Frankrijk en Luxemburg, en 12 weken in Ierland en Denemarken.
In verschillende EU-lidstaten hebben rechts-populistische bewegingen beleid geïmplementeerd dat erop gericht is de toegang tot abortus te beperken of te bemoeilijken.
Malta verbiedt abortus, behalve in gevallen die het leven van de moeder of de foetus in gevaar brengen.
Op dezelfde manier verbood een uitspraak van het Constitutioneel Hof uit 2020 in Polen abortussen vanwege foetale afwijkingen, waardoor feitelijk een verbod vanaf begin 2021 werd opgelegd, behalve in gevallen van verkrachting, incest of bedreigingen voor het leven van de moeder. De nieuwe regering van het Oost-Europese land staat op het punt het vrijwel totale abortusverbod te versoepelen, maar de rechtse president Andrzej Duda zou nog steeds een veto kunnen uitspreken over de maatregel.
Hoewel abortus in Hongarije sinds 1953 tot twaalf weken legaal is geweest, zijn de regels in 2022 aangescherpt. Vrouwen die abortus willen, moeten eerst luisteren naar de hartslag van de foetus, en counseling is verplicht.
De rechtse premier van Italië, Giorgio Meloni, is tegen abortus, maar belooft de bestaande wetten niet te veranderen. Ze heeft herhaaldelijk verklaard dat ze vrouwen “het recht wil geven om geen abortus te ondergaan” en hen andere opties wil laten zien.
Ondertussen weigeren in overwegend katholieke landen als Spanje, Malta en Hongarije veel artsen en gezondheidswerkers abortussen uit te voeren om morele of religieuze redenen, waardoor de toegang van vrouwen tot een tijdige en veilige procedure wordt beperkt.
Uit een onderzoek uit 2023 onder 24 EU-lidstaten bleek dat ongeveer 71% van de volwassenen in de meeste of alle gevallen legale abortus steunt, terwijl ongeveer 27% er tegen is.
Bewerkt door: Carla Bleiker