Dit artikel werd oorspronkelijk gepresenteerd op Gesprek.
Vroeger voelde het als het randje van science fiction om een computer in iemands brein te stoppen. Vandaag is het een realiteit. Academische en commerciële groepen testen ‘brain-computer interface’-apparaten om mensen met een handicap in staat te stellen onafhankelijker te functioneren. Toch heeft het bedrijf van Elon Musk, Neuralink, deze technologie centraal gesteld in debatten over veiligheid, ethiek en neurowetenschappen.
In januari 2024 maakte Musk bekend dat Neuralink implanteerde zijn eerste chip in de hersenen van een menselijk subject. In het gesprek werd contact opgenomen met twee wetenschappers van de University of Washington School of Medicine – Nancy Jecker, een bio-ethicus, en Andrew Ko, een neurochirurg die hersenchips implanteert – voor hun gedachten over de ethiek van deze nieuwe horizon in de neurowetenschappen.
Hoe werkt een hersenchip?
Het apparaat ter grootte van een muntstuk van Neuralink, de N1 genaamd, is ontworpen om patiënten in staat te stellen acties uit te voeren door zich erop te concentreren, zonder hun lichaam te bewegen.
Proefpersonen in het PRIME-onderzoek van het bedrijf – een afkorting van Precise Robotic Implanted Brain-Computer Interface – ondergaan een operatie om een apparaat te implanteren in het deel van de hersenen dat de beweging regelt. De chip registreert en verwerkt de elektrische activiteit van de hersenen en verzendt die gegevens vervolgens naar een extern apparaat, zoals een telefoon of computer.
Het externe apparaat ‘decodeert’ de hersenactiviteit van de patiënt en leert bepaalde patronen te associëren met het doel van de patiënt: bijvoorbeeld het verplaatsen van de computercursor naar boven op het scherm. Na verloop van tijd kan de software het patroon van neuraal vuur herkennen dat zich blijft voordoen terwijl de deelnemer zich de taak voorstelt, en vervolgens de taak voor de persoon uitvoeren.
Het huidige onderzoek van Neuralink is erop gericht mensen met verlamde ledematen te helpen computers of smartphones te besturen. Brain-computerinterfaces, gewoonlijk BCI’s genoemd, kunnen ook worden gebruikt om apparaten zoals rolstoelen te besturen.
Verschillende bedrijven testen BCI’s. Wat is er anders aan Neuralink?
Niet-invasieve apparaten die op de buitenkant van iemands hoofd worden geplaatst, worden al lange tijd gebruikt in klinische onderzoeken, maar hebben nog geen goedkeuring gekregen van de Food and Drug Administration voor commerciële ontwikkeling.
Er zijn andere hersencomputerapparaten, zoals die van Neuralink, die volledig geïmplanteerd en draadloos zijn. Het N1-implantaat combineert echter meerdere technologieën in één apparaat: het kan zich op individuele neuronen richten, opnemen vanaf duizenden locaties in de hersenen en de kleine batterij draadloos opladen. Dit zijn belangrijke ontwikkelingen die betere resultaten kunnen opleveren.
Waarom krijgt Neuralink kritiek?
Neuralink goedkeuring van de FDA gekregen voor proeven op mensen in mei 2023. Musk kondigde de eerste menselijke proef van het bedrijf aan op zijn sociale mediaplatform X – voorheen Twitter – in januari 2024.
Informatie over het implantaat is echter schaars, afgezien van een brochure gericht op het werven van proefpersonen. Neuralink heeft zich niet geregistreerd bij ClinicalTrials.gov, zoals gebruikelijk is en vereist door sommige wetenschappelijke tijdschriften.
Sommige wetenschappers maken zich zorgen over dit gebrek aan transparantie. Het delen van informatie over klinische onderzoeken is belangrijk omdat het andere onderzoekers helpt meer te weten te komen over gebieden die verband houden met hun onderzoek en de patiëntenzorg kan verbeteren. Wetenschappelijke tijdschriften kunnen ook een voorkeur hebben voor positieve resultaten, waardoor onderzoekers niet kunnen leren van mislukte experimenten.
Deskundigen van het Hastings Center, een bio-ethische denktank, waarschuwden dat Musks ‘wetenschap per persbericht, hoewel steeds gebruikelijker, geen wetenschap is’. Zij adviseren om niet te vertrouwen op iemand met een groot financieel belang in de uitkomst van het onderzoek als enige informatiebron.
Wanneer wetenschappelijk onderzoek wordt gefinancierd door overheidsinstanties of filantropische groepen, is hun doel het algemeen belang te bevorderen. Neuralink belichaamt daarentegen het private equity-model dat steeds gebruikelijker wordt in de wetenschap. Bedrijven die fondsen van particuliere investeerders bundelen om wetenschappelijke ontdekkingen te ondersteunen, kunnen proberen goed te doen, maar ze proberen ook de winsten te maximaliseren, wat in strijd kan zijn met de belangen van patiënten.
Het Amerikaanse ministerie van Landbouw onderzocht dierenmishandeling bij Neuralink in 2022, volgens een rapport van Reuters, nadat werknemers het bedrijf beschuldigden van overhaaste tests en niet-conforme procedures op proefdieren in een race om resultaten. De inspectie van het agentschap heeft geen overtredingen vastgesteld, blijkt uit een brief van de USDA-secretaris aan wetgevers, beoordeeld door Reuters. De secretaris merkte echter in 2019 een “ongewenste chirurgische gebeurtenis” op die zelf door Neuralink werd gerapporteerd.
In een afzonderlijk incident dat ook door Reuters werd gerapporteerd, heeft het ministerie van Transport Neuralink een boete opgelegd wegens het overtreden van de regels voor het transport van gevaarlijke materialen, waaronder ontvlambare vloeistoffen.
Welke andere ethische kwesties roept het Neuralink-proces op?
Wanneer hersen-computerinterfaces worden gebruikt om patiënten met een handicap te helpen zelfstandiger te functioneren, bijvoorbeeld op het gebied van communicatie of mobiliteit, kan dit hun levenskwaliteit aanzienlijk verbeteren. Concreet helpt het mensen een gevoel van keuzevrijheid of autonomie te herwinnen – een van de belangrijkste principes van de medische ethiek.
Hoe goed bedoeld ook, medische ingrepen kunnen onbedoelde gevolgen hebben. Bij BCI maken wetenschappers en ethici zich vooral zorgen over de kans op identiteitsdiefstal, het hacken van wachtwoorden en chantage. Gezien de manier waarop de apparaten toegang krijgen tot de gedachten van de gebruiker, bestaat ook de mogelijkheid dat een derde partij hun autonomie manipuleert.
De medische ethiek vereist dat artsen patiënten helpen en tegelijkertijd de potentiële schade tot een minimum beperken. Naast fouten en privacyrisico’s maken wetenschappers zich zorgen over de mogelijke schadelijke effecten van een volledig geïmplanteerd apparaat als Neuralink, omdat de componenten van het apparaat na implantatie niet gemakkelijk kunnen worden vervangen.
Bij het overwegen van een invasieve medische interventie zoeken patiënten, aanbieders en ontwikkelaars naar een evenwicht tussen risico en voordeel. Bij de huidige niveaus van veiligheid en betrouwbaarheid zou het voordeel van een permanent implantaat groot moeten zijn om de onzekere risico’s te rechtvaardigen.
Wat is het volgende?
Voorlopig zijn de onderzoeken van Neuralink gericht op patiënten met verlamming. Musk zei echter dat zijn uiteindelijke doel voor BCI is om de mensheid – inclusief gezonde mensen – te helpen “gelijke tred te houden” met kunstmatige intelligentie.
Dit roept vragen op over een ander belangrijk principe van de medische ethiek: rechtvaardigheid. Sommige vormen van superkrachtige brein-computersynthese zouden de sociale ongelijkheid kunnen verergeren als alleen rijke burgers toegang zouden hebben tot de verbeteringen.
Van onmiddellijk belang is echter de mogelijkheid dat het apparaat steeds nuttiger zou kunnen worden voor mensen met een handicap, maar niet meer beschikbaar zou zijn vanwege het wegvallen van onderzoeksfinanciering. Voor patiënten van wie de toegang tot het apparaat gekoppeld is aan een onderzoeksstudie, kan het vooruitzicht de toegang te verliezen nadat het onderzoek is afgelopen verwoestend zijn. Dit roept verontrustende vragen op over de vraag of het ooit ethisch is om vroegtijdige toegang te bieden tot baanbrekende medische interventies voordat deze volledige goedkeuring van de FDA krijgen.
Er zijn duidelijke ethische en juridische richtlijnen nodig om ervoor te zorgen dat de voordelen van wetenschappelijke innovaties zoals de hersenchip van Neuralink in evenwicht zijn met patiëntveiligheid en maatschappelijk welzijn.