Het maakt niet uit wat de dood van de Russische politicus Alexei Navalny veroorzaakte; hij werd vermoord door het regime van Vladimir Poetin.
Het was een langzame executie die begon met zijn vergiftiging met het chemische middel Novichok in 2020 en werd voortgezet met sadistische martelingen in de gevangenis na zijn waanzinnig moedige besluit om in januari 2021 terug te keren naar Rusland.
De officiële versie van het bloedstolsel waardoor de 47-jarige politicus vrijdag plotseling om het leven kwam, kan wel of niet correct zijn, maar de schuld voor zijn dood ligt nog steeds uitsluitend bij de Russische president.
Navalny was in alle opzichten uitstekend. Met kop en schouders boven alle Russische en waarschijnlijk alle moderne Europese politici in termen van charisma en moed, was hij een figuur van hoop die een enorm optimisme uitstraalde en een onweerstaanbaar gevoel voor humor aan de dag legde tot zijn laatste dagen in de gevangenis in het Noordpoolgebied.
Hij was een kolibrieachtige figuur in Salman Rushdies Midnight’s Children, een charismatische politicus die de overloop van een nieuw onafhankelijk India probeerde te voorkomen. Navalny was een zeer inspirerende en verenigende figuur die in staat was om samen te brengen wat uiteenviel in dit huidige tijdperk van conflict en polarisatie.
Met zijn anti-corruptiecampagne waarin hij de illegale rijkdom van topfiguren van het regime blootlegt in een reeks briljant geproduceerde YouTube-video’s, heeft hij een enorme steunbasis en het grootste regionale oppositienetwerk van Rusland opgebouwd. Hij bracht liberalen, nationalisten en linksen samen – allen die de corrupte securitocratie beu waren die Rusland een kwart eeuw had geregeerd.
Navalny verplaatste de oppositiepolitiek van Moskou en Sint-Petersburg naar afgelegen regio’s en kleine steden. Hij kende het internet en was zeer goed thuis in de hedendaagse cultuur. Hij zorgde voor een generatiewisseling in de gelederen van de Russische oppositie. Zijn volgelingen waren grotendeels twintigers of zelfs tieners die nooit een ander politiek regime hadden meegemaakt dan dat van Poetin.
Hij belichaamde de hoop dat verandering geweldloos verzet zou kunnen opleveren in de stijl van de Fluwelen Revoluties die de communisten in 1989-91 ten val brachten. Geboren door een Oekraïense vader en nadat hij enkele van zijn gelukkigste kinderjaren in Oekraïne had doorgebracht, zou Navalny mogelijk ook kunnen helpen de kloof tussen de twee buren die momenteel in een bloedige oorlog verwikkeld zijn, te herstellen.
Hoewel zijn dood regelrecht op het Russische politieke leiderschap rust, is de hoop die hij vertegenwoordigde de bodem ingeslagen door de hernieuwde geopolitieke confrontatie tussen Rusland en het door de VS geleide Westen. Hij was een doorn in het oog van de begunstigden van dit conflict – onder wie vooral Poetin zelf.
Maar Navalny en zijn beweging worden ook voortdurend aangevallen door anti-Russische trollenboerderijen en agressieve pro-Oekraïense figuren die banden hebben met het militair-industriële complex en securitocratische smet in de NAVO-hoofdsteden.
De beschuldigingen aan het adres van Navalny kwamen erop neer dat hij een Russische nationalist was die hetzelfde zou doen als Poetin – maar misschien nog effectiever door de corruptie aan te pakken.
Aan het begin van zijn politieke carrière flirtte Navalny echt met extreemrechtse politiek, maar hij stapte daar al lang geleden van over naar direct pro-westers liberalisme.
Er bestaat geen direct antwoord op de vraag hoe Navalny zou hebben gehandeld als hij daadwerkelijk de Russische president was geworden in plaats van Poetin. Het is echt moeilijk te zeggen in hoeverre alles wat er tussen Rusland, Oekraïne en het Westen gebeurde over persoonlijkheden ging. Het is belangrijk om te onthouden dat Poetin zelf een evolutie heeft doorgemaakt van een door het Westen gesteunde kandidaat van de Russische liberale elite naar een moordzuchtige autoritair persoon – een proces waarin de frivole en arrogante houding van het Westen tegenover de Russische kernveiligheidsbelangen geen geringe rol speelde.
Een paar weken na de totale Russische invasie van Oekraïne twee jaar geleden zei een van de belangrijkste woordvoerders van de Oekraïense regering, Oleksiy Arestovych, dat de liberaal-democratische president van Rusland ook Oekraïne op dezelfde manier zou binnenvallen – zoals de logica was van geopolitieke confrontatie.
Een dergelijke manier van denken gaat ervan uit dat het Westen, geleid door de VS, van plan was Rusland te vernederen op een manier die geen enkele Russische leider ooit zou accepteren – door het land een strategische nederlaag toe te brengen. Dit is inderdaad iets waar veel commentatoren in het Westen vandaag de dag om vragen.
Navalny was in de eerste plaats een Russische politicus, en daarom maakte hij wat leek op een suïcidale keuze om terug te keren naar Rusland nadat hij de vergiftiging had overleefd.
Het was de enige manier om politiek relevant te blijven in Rusland. Hij wilde niemands stroman zijn. In het Westen zou hij op zijn best zijn als generaal Charles de Gaulle in Londen tijdens de Tweede Wereldoorlog – wantrouwend en geïsoleerd. Hoe zou hij omgaan met de waanzinnige xenofobe aanvallen op sociale platforms waaraan zijn verbannen bondgenoten nu dagelijks worden blootgesteld? Hoe zou hij reageren op visum- en reisbeperkingen die Russische ballingen die tegen Poetin zijn in veel grotere mate schade berokkenen dan aanhangers van het regime?
In tegenstelling tot De Gaulle zou hij weinig kans hebben om terug te keren om een rol te spelen, aangezien het geopolitieke conflict het regime van Poetin versterkte en nog een halve eeuw van Koude Oorlog en IJzeren Gordijnen in Europa dreigde in te luiden.
In Rusland dacht hij dat hij op zijn minst de groeiende oorlogsvermoeidheid kon weggokken en een Oost-Europese versie van Nelson Mandela kon worden, in afwachting van het uur van de vrijheid.
Als hij er door een wonder in zou slagen aan de macht te komen, zou hij nog steeds te maken krijgen met een zeer vijandig Westen dat erop uit is Rusland te verslaan en te vernederen in plaats van een gemeenschappelijke basis en een ongemakkelijk compromis te vinden.
Hij was echter een heel andere man dan Poetin, omdat hij eenvoudigweg niet het type politicus was dat van confrontatie hield. Hij was geen man van het huidige tijdperk van confrontatie en polarisatie. Mogelijk behoorde hij tot de betere toekomst die Oost-Europa na jaren van ellende nog kan verwezenlijken.
Zou hij erin slagen gesprekspartners in het Westen te vinden die bereid zijn compromissen te sluiten en de schietgrage haviken opzij te zetten? Hij zou een eerlijke kans krijgen. Daarom was hij in die kringen zo’n onbemind figuur.
Navalny is een tragische figuur, en in die zin kan hij misschien alleen maar vergeleken worden met de Oekraïense Volodymyr Zelenski – een aanvankelijk zeer verenigde voorstander van de vrede, die nu gedwongen wordt een steeds hopelozere strijd te voeren tegen de grootmeester van het conflict, Vladimir Poetin.
Maar Navalny heeft een generatie grootgebracht die misschien wel tientallen of honderden van zijn soortgenoten in zijn gelederen heeft, die kunnen werken aan de verwezenlijking van het ‘mooie Rusland van de toekomst’, zoals hij het in zijn belangrijkste politieke manifest noemde.
De standpunten in dit artikel zijn die van de auteurs en weerspiegelen niet noodzakelijkerwijs de redactionele positie van Al Jazeera.