De EU heeft deze transitie lange tijd geadverteerd als een kans en niet als een offer, maar het is onduidelijk of zij deze transitie kan waarmaken.
Boeren, geconfronteerd met strengere milieuregels en andere uitdagingen, hebben recentelijk protesten gehouden in minstens een half dozijn EU-landen. Rechtse partijen die sceptisch staan tegenover sommige klimaatregels staan klaar voor een grote overwinning bij de Europese parlementsverkiezingen later dit jaar. “Greenlash” wordt gebouwd, van Frankrijk tot Ierland.
“We zijn van bovenaf gepontificeerd”, zegt Tommy Lane, een rundveehouder in Ierland, waar nieuwe regels, bedoeld om de organische stikstofvervuiling terug te dringen, boeren dwingen te overwegen hun kuddes te ruimen.
De doelstelling voor 2040 is slechts een aanbeveling van de Europese Commissie, de uitvoerende macht van de EU, en moet door de lidstaten worden goedgekeurd – een onzekerheid gezien het politieke klimaat. Landen hebben het recht om hun zorgen te uiten of een lager doel te stellen, en er wordt geen conclusie van het debat verwacht vóór de stemming in het EU-parlement in juni.
“Het pleidooi voor klimaatactie staat buiten kijf en vereist planning hier en nu”, zegt Wopke Hoekstra, Europees commissaris voor Klimaat.
Sinds de presentatie van de Green Deal in 2019 heeft Europa zich in de voorhoede van de mondiale transitie gepositioneerd en een reeks klimaatbeleidsmaatregelen, -doelstellingen en -regels onthuld. De EU is nu verantwoordelijk voor slechts 7 procent van de mondiale uitstoot, vergeleken met 13 procent twintig jaar geleden. Het blok heeft ook snel zijn wind- en zonne-energiecapaciteit opgebouwd om de verminderde Russische gasimport te compenseren.
Maar zelfs deze stappen hebben de EU niet op het goede spoor gezet om haar doelstellingen te verwezenlijken – inclusief het eerste grote doel, voor 2030, een reductie van de uitstoot van broeikasgassen met 55 procent vergeleken met het niveau van 1990. De klimaatadviesraad van de EU zei vorige maand dat de bezuinigingen “aanzienlijk moeten worden opgeschaald” en wees op de noodzaak van veel grotere vooruitgang op terreinen als de landbouw en de efficiëntie van gebouwen, waar veranderingen waarschijnlijk politiek impopulair zullen zijn. Mensen zouden bijvoorbeeld hun woning in grote aantallen moeten renoveren om deze op peil te brengen.
De Europese regelgevingsaanpak verschilt aanzienlijk van die in de Verenigde Staten, waar het Congres heeft geweigerd CO2-belastingen en klimaatplafonds te steunen, wat de regering-Biden ertoe heeft aangezet om voorrang te geven aan wortelen – financiële prikkels – boven stokken om schone energie aan te moedigen.
Uit peilingen blijkt dat de bezorgdheid over de klimaatverandering in de meeste grote Europese landen groter is dan in de Verenigde Staten. Maar zelfs Europeanen zijn, volgens opiniepeilingen, geneigd om geen stappen te ondernemen die een persoonlijke financiële klap zouden veroorzaken. Volgens een YouGov-enquête die vorig jaar in zeven Europese landen, waaronder Groot-Brittannië, werd gehouden, is dit de meerderheid van de respondenten uitte zich tegen hogere brandstofaccijnzen of hogere vliegtickets. Aan de andere kant was er brede steun voor overheidssubsidies om huizen energiezuiniger te maken of plastic voor eenmalig gebruik te verbieden.
In een dinsdag gepubliceerd document stelt de Europese Commissie dat het verbruik van fossiele brandstoffen met 80 procent moet worden verlaagd ten opzichte van het niveau van 2021, waarbij steenkool volledig moet worden uitgefaseerd. Olie en gas zouden nog steeds bijdragen aan het transport en de bevoorrading van bepaalde sectoren die over het algemeen als moeilijk te elektrificeren worden beschouwd, zoals de scheepvaart en de luchtvaart. Het continent zou ernaar streven technologieën op te schalen die koolstofemissies kunnen opvangen en opslaan.
“Door een continent te worden met schone, koolstofarme, betaalbare energie en duurzame voeding en materialen zal het land veerkrachtig zijn tegen toekomstige crises”, aldus de commissie.
Terwijl het zijn doelstelling voor 2040 overwoog, deed Europa een oproep om feedback en kreeg het volop, van overal, in de duizenden – van denktanks en bedrijven en gewone burgers. Zo schreef de grote Duitse luchtvaartmaatschappij Lufthansa aan de commissie dat zij wil dat het mondiale speelveld ‘gelijk’ blijft, ook in de luchtvaart, tijdens de groene transitie van Europa. Een Nederlander schetste de tegenovergestelde visie: belast de luchtvaartmaatschappijen, opperde de persoon, en gebruik de inkomsten uit duurdere vliegreizen om het Europese treinsysteem te verbeteren.
Sommige mensen die de commissie schreven, zeiden daarentegen dat de hele Green Deal een sociale tol eiste. Eén persoon uit Tsjechië beschreef “bureaucratische interventies in Sovjet-stijl” die Europa schaadden, terwijl andere landen weigerden hun rol te spelen in de klimaattransitie.
Dat sentiment komt de centrumrechtse en extreemrechtse partijen ten goede, die naar verwachting na de verkiezingen van juni zetels zullen winnen. De Europese Raad voor Externe Betrekkingen zei in een recent beleidsrapport dat een rechtser parlement een recente maatregel – waar boeren zich tegen verzetten – gericht op de bescherming van de biodiversiteit zou dwarsbomen. In de inzending wordt gesteld dat “een aanzienlijke verschuiving naar rechts in het nieuwe parlement zal betekenen dat een coalitie tegen het klimaatbeleid waarschijnlijk zal domineren.”
‘Dit zou de EU aanzienlijk bedreigen Het Green Deal-kader en de goedkeuring en implementatie van gemeenschappelijk beleid om de netto-nuldoelstellingen van de EU te bereiken”, aldus het rapport.
Susi Dennison, een senior beleidsmedewerker en een van de auteurs van het rapport, zei dat vroege aspecten van de Green Deal – zoals het emissiehandelsplan – te ingewikkeld leken om bij de meeste Europeanen te registreren. Maar recentere stappen, zoals een gepland verbod op traditionele benzineauto’s in 2035, zijn concreter en komen op een gevoelig moment waarop Europeanen zich al zorgen maken over de dagelijkse kosten en veiligheid.
“Dit is de fase waarin we: [green measures] ze hebben een grotere impact op individuele levens”, aldus Dennison. “Dat is waar je de groene wimper begint te zien.”
Het duidelijkste teken van bezorgdheid kwam van boeren, die in verschillende Europese landen de straat op gingen, in Berlijn tractortoeters lieten horen of snelwegen buiten Parijs blokkeerden. De motieven voor de protesten variëren enigszins van land tot land, maar zowel in Frankrijk als in Duitsland hebben boeren te maken gehad met bezuinigingen op dieselsubsidies. De belangrijkste Franse boerenbond riep donderdag op tot een einde aan de protesten, nadat de regering verschillende concessies had gedaan.
Toch zeggen boerengroepen dat boeren zich het doelwit voelen van milieuregelgeving, en dat zal waarschijnlijk nog gebeuren. De EU subsidieert de landbouwsector zwaar, en de uitstoot – door het gebruik van meststoffen, mest en koeienboeren – is al jaren vrijwel stabiel.
Daarmee werd de sector een symbool van de moeilijke stappen die voor ons lagen. Sommige beleidsmakers zijn zo ver gegaan dat ze suggereren dat de veestapel moet worden verkleind en dat Europeanen minder vlees moeten consumeren.
De landbouwsector is achteruitgegaan. De Farming Association of Ireland, waar de landbouw 40 procent van de nationale uitstoot voor zijn rekening neemt, zei dat het beleid van de regering erop gericht was “het failliet gaan van landbouwproducenten te reguleren”. Tijdens het evenement van vorig jaar zei de toenmalige voorzitter van de vereniging, Tim Cullinan, dat boeren hun rol wilden spelen in de aanpak van de klimaatverandering, maar dat “we niet zullen toestaan dat de landbouw een zondebok wordt waar de afschaffing van culturele activiteiten wordt gezien als een snelle oplossing. om de totale nationale uitstoot te verminderen.”
Lane, een Ierse rundvleesboer en leider van een lokale vereniging, beschreef in een interview hoe Ierland jarenlang was vrijgesteld van de Europese regels over organische nitraatgehalten. Maar die vrijstelling loopt ten einde, en aangezien organische stikstof uit mest komt, is de enige manier om de dalende drempel – gemeten in kilogrammen per hectare – aan te pakken het verkrijgen van meer land of het verminderen van het aantal dieren.
‘Willen de volgende generatie een zekere mate van onzekerheid verdragen? Niveau van regulering?” zei Laan. “Een carrière beginnen die niet kan garanderen dat je de rest van je carrière levensvatbaar blijft?”
Anderen in heel Europa hebben betoogd dat het naleven van een groen beleid essentieel en uiteindelijk winstgevend is, waardoor de EU-industrieën wereldleiders kunnen worden in de energietransitie. Bovendien zijn veel multinationale ondernemingen in Europa actief, en door hun praktijken te veranderen om te voldoen aan de EU-emissiedoelstellingen is de kans groter dat dergelijke bedrijven hun activiteiten in de Verenigde Staten en andere landen zullen opruimen.
Europa heeft ook te maken gehad met een golf van ernstige klimaatrampen, waaronder hittegolven en bosbranden. Vasthouden aan de meeste ambities van het Klimaatakkoord van Parijs betekent “aanzienlijk minder economische verliezen vergeleken met het omgaan met de gevolgen van klimaateffecten”, aldus een recent rapport van Climate Action Network Europe.
“We hebben geprobeerd de voordelen van klimaatactie te benadrukken, die niet genoeg worden genoemd”, zegt Olivier Vardakoulias, beleidscoördinator Financiën en Subsidies van CAN Europe. “Ik denk dat sommige dingen behoorlijk worden verwaarloosd in het publieke debat.”