Op 9 januari bevestigde het Constitutionele Hof van de Democratische Republiek Congo (DRC) de verpletterende overwinning van de zittende president Felix Tshisekedi bij de fel omstreden verkiezingen op 20 december 2023, maar slaagde er niet in de Centraal-Afrikaanse natie uit de regelrechte electorale crisis te halen.
Volgens de Independent National Electoral Commission (CENI) en het hoogste gerechtshof van de DRC heeft Tshisekedi op legitieme wijze een tweede en laatste termijn van vijf jaar gewonnen met een indrukwekkende 74 procent van de stemmen, vóór Moise Katumbi en Martin Fayulu, die tweede en derde werden. respectievelijk. In de ogen van velen, waaronder de mislukte presidentskandidaten Fayuli en Katumbi, waren de gesynchroniseerde presidentiële, lokale, provinciale en nationale peilingen van het land echter een complete ‘farce’ en misschien zelfs minder geloofwaardig en legitiem dan de chaotische verkiezingen van 2011 en 2018.
De gezamenlijke observatiemissie van de Katholieke Kerk en de Kerk van Christus van Congo (ECC) maakte bekend dat zij 5.402 gevallen van ernstige onregelmatigheden in stembureaus hadden gedocumenteerd. De kerken zeiden dat deze vermeende anomalieën – defecte stemmachines, ongeopende stembureaus, het kopen van stemmen, plundering van stemmateriaal, slechte kieslijsten en het vullen van stembiljetten – de “integriteit van de resultaten” in gevaar hadden kunnen brengen.
Op kerstavond, terwijl er op veel plaatsen waar de staat op de verkiezingsdag geen stembureaus opende, nog steeds wanordelijk verkiezingen gaande waren, herhaalde aartsbisschop Kardinaal Fridolin Ambongo van Kinshasa de gevoelens van talloze boze kiezers in het land toen hij zei: ‘Wat had er moeten gebeuren? een geweldige viering van democratische waarden die voor velen al snel in frustratie uitmondde.”
Het was inderdaad buitengewoon frustrerend om te zien hoe de DRC de fouten uit het verleden herhaalde en aanhoudende waarschuwingen negeerde. Afgelopen april bijvoorbeeld publiceerde Fayulu, die volgens veel onafhankelijke waarnemers in december 2018 de controversiële presidentsverkiezingen van het land heeft gewonnen, een artikel op de site waarin hij waarschuwde dat zijn land “op weg was naar een nieuwe schijnverkiezing” en APPRECIATE aanmoedigde om van koers te veranderen en ervoor te zorgen dat “ vrije en eerlijke presidentsverkiezingen voordat het te laat is.
Denis Kadima, president van CENI, besloot dit en andere soortgelijke adviezen echter te negeren.
Zelfverzekerd als altijd lanceerde hij zelfs een nauwelijks verhulde aanval op de oppositie een paar dagen voordat de stembureaus opengingen, waarbij hij beweerde dat er “politieke groeperingen in dit land zijn die niet klaar zijn voor verkiezingen” die “het proces in diskrediet brengen, wat we ook doen. “. Toen eind december de omvang van het verkiezingsfiasco duidelijk werd, noemde Kadima Fayulu en andere kandidaten, die begrijpelijkerwijs op zoek waren naar een herhaling, ‘slechte verliezers’.
Uiteindelijk weigerden Fayulu en anderen de overwinning van Tshisekedi voor de rechtbank aan te vechten, omdat ze zeiden dat de staatsinstellingen niet betrouwbaar of onafhankelijk waren. Nu wordt het Congolese volk voor de tweede keer in vijf jaar gedwongen de resultaten te accepteren van een duidelijk gebrekkige peiling en een leider met een legitimiteitscrisis.
Het is tijd om te erkennen dat verkiezingsfraude en incompetentie een aanzienlijke bedreiging zijn geworden voor de sociale cohesie, vrede en ontwikkeling in de DRC. En helaas is dit een wijdverbreid en diepgeworteld probleem in de hele regio van de Zuidelijke Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenschap (SADC).
Neem Zimbabwe, dat er sinds zijn onafhankelijkheid van de Britse koloniale overheersing in april 1980 niet in is geslaagd één werkelijk vrije, eerlijke en transparante verkiezing te houden.
President Emmerson Mnangagwa won twee omstreden verkiezingen – in juli 2018 en augustus 2023 – van zijn belangrijkste rivaal, Nelson Chamisa, leider van de belangrijkste oppositiepartij Civic Coalition for Change (CCC).
De stembureaus van vorig jaar werden bijvoorbeeld als een kolossale mislukking beoordeeld, nadat veel stembureaus te laat of helemaal niet open gingen. Anomalieën waren vooral wijdverbreid in Harare en Bulawayo, traditionele bolwerken van de oppositie, waardoor het vermoeden ontstond dat de Zimbabwaanse kiescommissie (ZEC) daar de stemmen wilde onderdrukken en de regerende Zanu-PF-partij een helpende hand wilde bieden. Ondertussen beweerden het Zimbabwe Election Support Network (ZESN) en het Electoral Resource Centre (ERC) dat Zanu-PF-actoren betrokken waren bij kiezersintimidatie in het hele land.
Het is begrijpelijk dat Chamisa beweerde dat de peilingen een “flagrante en grootschalige fraude” waren, terwijl zijn partij opriep tot een herhaling. En net als Fayulu uit de DRC weigerde hij de corrupte triomf van Mnangagwa voor de rechtbank aan te vechten, waarbij hij zei dat het Constitutionele Hof van Zimbabwe ‘gevangen was genomen’.
Ondertussen heeft de SADC-verkiezingswaarnemingsmissie (SEOM), onder leiding van Dr. Nevers Mumba, voormalig vice-president van Zambia, een vernietigende voorlopige analyse van de peiling van augustus 2023 vrijgegeven.
SEOM bekritiseerde onder meer aspecten van het Delimitation Report 2022 van ZEC en benadrukte het controversiële besluit om Redder Kasukuwere, een voormalige Zanu-PF-minister uit het Mugabe-tijdperk, uit te sluiten van de presidentiële race. In dit verband constateerde de missie dat “sommige aspecten van de geharmoniseerde verkiezingen niet voldeden aan de vereisten van de grondwet van Zimbabwe, de kieswet en de SADC-principes en richtlijnen voor democratische verkiezingen (2021)”. De vele vertragingen, zo voegde het rapport eraan toe, hadden het “averechtse effect dat kiezers überhaupt werden ontmoedigd om te gaan stemmen” en hadden feitelijk het “ongelukkige effect dat ze twijfel zaaiden over de geloofwaardigheid van dit verkiezingsproces”.
Harare veroordeelde de objectieve beoordelingen van SEOM en riep op tot herziening van het voorlopige rapport.
Tegelijkertijd lanceerden de staatsmedia een wrede lastercampagne tegen Mumba, waarbij ze hem ervan beschuldigden deel te nemen aan een door het Westen gesponsorde ‘regime change missie’, en dat allemaal zonder ook maar een greintje bewijs te leveren.
Ondertussen heeft de Zuid-Afrikaanse president Cyril Ramaphosa Harare verdedigd, zoals hij gewoonlijk doet, door te zeggen dat andere landen, zoals de VS, ook electorale uitdagingen hebben – alsof miljoenen gefrustreerde en rechteloze Zimbabwanen er zelfs maar om geven als dergelijke problemen ook tot op zekere hoogte worden geconfronteerd in Washington.
Dit is niet alleen een probleem voor Zimbabwe, of de DRC, of enig ander land dat het jongste verkiezingsdebacle heeft meegemaakt.
Het is belangrijk om in elke lidstaat de electorale normen van de SADC na te leven, die Mumba in zijn voorlopige rapport moedig bepleitte, om onze gemeenschappelijke welvaart in zuidelijk Afrika te verbeteren.
De SADC-leiders hebben ons allemaal in de steek gelaten. Het vermogen om via de stembus vrede, stabiliteit en sociaal-economische veranderingen tot stand te brengen is in de meeste SADC-landen een utopie geworden.
Zimbabwe kampt met omvangrijke sociaal-economische problemen, waaronder een slechte economie, een vervallen gezondheidszorgsector en al tientallen jaren hoge werkloosheid. En elke twijfelachtige keuze verergert deze problemen alleen maar.
Te midden van de aanhoudende onveiligheid in de provincies Noord-Kivu, Zuid-Kivu en Ituri lijkt de mineraalrijke DRC op dezelfde weg te zitten als Zimbabwe, en ik vrees dat de SADC-leiders bereid zijn werkeloos toe te kijken naar de snelle achteruitgang van de fragiele democratie van het land.
In plaats van de aandacht te vestigen op slordige praktijken in westerse landen, moeten Ramaphosa en zijn collega’s erop aandringen dat elk SADC-land zich houdt aan de SADC-principes en -richtlijnen voor democratische verkiezingen.
En telkens als er sprake is van een overtreding, moet de SADC strafmaatregelen treffen.
Met vijf jaar voorbereiding op de verkiezingen hebben de lidstaten van de SADC geen geldig excuus om ondermaatse peilingen te houden en de sociaal-politieke stabiliteit van hun land effectief in gevaar te brengen.
Voor alle duidelijkheid: wie de Congolezen of de Zimbabwanen als president kiezen, staat niet ter discussie, maar de verkiezingsprocessen in de DRC en Zimbabwe moeten altijd open, eerlijk en transparant zijn.
Zij moeten de democratie bevorderen en geen directe achterdocht, verdeeldheid of geweld aanmoedigen.
In augustus 2005 heeft de SADC formeel de SADC-verkiezingsadviesraad opgericht, met een mandaat om de verkiezingswaarneming, het verloop van democratische verkiezingen en de preventie van verkiezingsconflicten in de SADC-regio te transformeren.
Tot nu toe is dat zeker ondermaats gelukt.
De leiders van de SADC hebben de afgelopen achttien jaar duidelijk de veronderstelde effectiviteit van de raad ondermijnd, net zoals ze schaamteloos probeerden het voorlopige rapport van Mumba over de frauduleuze verkiezingen in Zimbabwe te veranderen, te ondermijnen en te negeren.
Ook de gemeenteraadsverkiezingen in Mozambique in oktober 2023, de algemene verkiezingen in Angola in augustus 2022, de presidentsverkiezingen in Tanzania in 2020 en de presidentsverkiezingen in Malawi in 2020 werden ontsierd door ernstige electorale schendingen, waaronder beschuldigingen van fraude, geknoei met stembiljetten, geweld en repressie.
Dit is ongetwijfeld indicatief voor een bredere ziekte in zuidelijk Afrika: democratische terugval.
In de toekomst moeten de SADC-leiders actief toezicht houden op het werk van de verkiezingsorganen en zonder falen effectieve interventies implementeren.
Het Congolese volk en de Zimbabwanen verdienen beter.
Zuid-Afrika verdient beter.
De standpunten in dit artikel zijn die van de auteurs en weerspiegelen niet noodzakelijkerwijs de redactionele positie van Al Jazeera.