De Britse Libische schrijver Hisham Matar keert terug met een verhaal over vriendschap en revolutie getiteld Mijn vriendeneen meditatie over hoe politieke onrust de meest intieme en privérelaties vormgeeft.
JUANA LETO, VOORZITTER:
Romanschrijver Hisham Matar won in 2016 de Pulitzerprijs voor zijn memoires The Return. Hij groeide op in ballingschap in Londen en in dat boek vertelde hij het verhaal van zijn terugkeer naar Libië, op zoek naar zijn vader, die gevangen zat tijdens de dictatuur van Muammar Gaddafi. Politiek, vervolging en verzet zijn veel voorkomende thema’s in zijn werk, maar dat geldt ook voor schilderijen, bibliotheken en vriendschappen. De nieuwe roman van Hisham Matar heet “Mijn vrienden”. Bilal Qureshi van NPR heeft zijn verhaal. En een waarschuwing: dit stuk bevat de geluiden van geweervuur.
BILAL QURESHI, BYLINE: In april 1984 verzamelden demonstranten zich buiten de Libische ambassade in Londen. Er ging een raam open en een schutter schoot op de menigte.
(GEZOND SCHOT)
HISHAM MATAR: Elf Libische demonstranten raakten gewond en politieagente Yvonne Fletcher werd gedood.
QURESHI: Groot-Brittannië heeft jarenlang de diplomatieke betrekkingen met Libië verbroken.
MATAR: Toen het gebeurde, was ik ongeveer 13 jaar oud, dus jonger dan mijn hoofdrolspelers. En ik herinner me, Bilal, dat ik het op het nieuws zag, en ik herinner me hoe het mij heeft getekend. Weet je, ik herinner me een van de personages – een van de personages, nee, hij is nu een van mijn personages – maar een van de echte mensen die werd neergeschoten, viel op de grond en riep om zijn moeder. Ik weet nog dat het mij als dertienjarige zwaar raakte. En later, toen ik dacht dat ik heel graag een grote, dramatische roman zou willen schrijven over zoiets persoonlijks en intiems als vriendschap. En ik dacht: zou het niet interessant zijn als ze die gebeurtenis zouden meemaken die mij zo heeft getekend?
QURESHI: In de nieuwe roman ‘Mijn vrienden’ is Matara’s centrale personage een internationale student uit Libië genaamd Khaled. Hij bezoekt Londen in april 1984 en merkt dat zijn leven door dat protest wordt geschokt. Hij werd neergeschoten en bestempeld als dissident. Hij kan niet meer naar huis terugkeren.
MATAR: Hij is in een ongekozen leven terechtgekomen, en het boek gaat eigenlijk over de manieren waarop hij met zijn lot omgaat, samen met zijn nu gekozen familie, zijn vrienden.
QURESHI: De roman begint in het huidige Londen, na de Arabische Lente van 2011. Khaled neemt afscheid van een van zijn beste Libische vrienden, van wie hij nu weet dat hij die nooit meer zal zien.
MATAR: En na dit krachtige afscheid besluit Khaled naar huis te gaan, in Shepherd’s Bush in West-Londen. Het duurt ongeveer – als je rechtdoor loopt, ongeveer anderhalf uur. Maar hij is krom. Hij passeert de plaatsen die zoveel voor hem betekenden, waaronder het plein waar hij is: het Sint-Jacobsplein, waar vroeger de Libische ambassade was en waar de schietpartij plaatsvond. En hij vertelt het echt – tijdens deze nachtwandeling vertelt hij de geschiedenis van deze vriendschap, en tijdens die wandeling wordt het hele boek verteld.
QURESHI: “Mijn vrienden” is de derde roman van Hisham Matar. Het lijkt misschien alsof er een uitgangspunt uit de titel is gescheurd, maar Matar verwerpt het idee dat hij een roman over de Arabische Lente heeft geschreven.
MATAR: Mijn boek gaat natuurlijk – gedeeltelijk over die dingen, maar ik denk dat het eigenlijk over kwesties van nabijheid gaat, over hoe bijvoorbeeld hoe dichter je bij iemand komt, hoe mysterieuzer ze lijken – dat jij Weet je, zou ik graag naast mijn vrouw willen zitten en naar dezelfde foto kijken, en ik heb geen idee wat ze ziet of wat het bij haar oproept. Weet je, en dit is de persoon die ik het beste ken in mijn leven. Dus dat heb ik altijd fascinerend gevonden: hoe dichter we bij iemand komen, hoe onbekender diegene op een bepaald niveau lijkt te zijn. Ik bedoel, zelfs de manier waarop het boek begint, het begint met die vraag – weet je, de vraag wat er in iemands hart zou kunnen zijn, weet je?
QURESHI: Nou, ik wilde je vragen: heb je een boek bij je, nietwaar? Ik wilde je vragen…
MATAR: Dat heb ik gedaan, maar die eerste pagina zit in mijn – weet je, het zit in mijn geheugen omdat het het eerste was dat ik over het boek schreef, en ik heb het een aantal jaren met me meegedragen voordat ik het boek schreef. Dat was – die eerste pagina was eigenlijk het eerste soort aantekening, weet je? En daar kwam alles uit voort. Nou ja, ik zou het graag voor je voorlezen. Ja.
(Recitatie) Natuurlijk is het onmogelijk om er zeker van te zijn wat er in iemands borst zit, en zeker niet die van onszelf, of van degenen die we goed kennen, en misschien vooral van degenen die we het beste kennen. Maar nu ik hier op de bovenste verdieping van King’s Cross Station sta, vanwaar ik mijn oude vriend Hossam Zova door de gang kan zien lopen, heb ik het gevoel dat ik recht in hem kan kijken, hem nauwkeuriger kan waarnemen dan ooit tevoren, alsof alle van ons gedurende de twintig jaar dat we elkaar kenden, was onze vriendschap een studie. En nu, ironisch genoeg, net nadat we afscheid hebben genomen, komt zijn portret eindelijk aan het licht.
KHALID ABDALLA: (Lezen) Zijn portret komt eindelijk aan het licht.
Het is zo goed. Ik bedoel, het is gewoon geweldig. Ik voel me meteen thuis, en het voelt als een plek waar ik wil zijn en een plek waar ik mezelf beter kan leren kennen dan ik mezelf en anderen ken en de ruimte tussen ons.
QURESHI: Khalid Abdalla is een Brits-Egyptische acteur die zich volgens Matar thuis voelt. Hij luisterde naar zijn twee eerdere romans en presenteerde zijn beide memoires, A Moon in Siena en The Return, op de BBC.
(GELUID VAN GEARCHIVEERDE OPNAME)
ABDALA: (Lezen) In 1973, voordat ik drie werd, nam mijn vader ontslag bij zijn baan bij de VN. Hij zei dat hij en zijn vrouw hun huis misten en wilden dat hun twee zonen in Libië zouden opgroeien. Dat was waar, maar zeker niet het hele verhaal, en ik vermoed dat het regime dat wist.
Het is onmogelijk om uit onze regio te komen en niet diep en diep getroffen te worden door wat er in 2011 is gebeurd, en nog meer als je uit een gezin komt dat de prijs heeft betaald, weet je, voor je politiek.
QURESHI: Net als Abdallah en Hisham Matar is romanschrijver Ahdaf Soueif een Arabische kunstenaar wiens familie de prijs betaalde voor zijn politiek. Ze ziet een groter project in de boeken van Hisham Matar.
AHDAF SOUEIF: Ze gaan over dictatuur en verzet tegen de dictatuur. Of beter gezegd: het is de achtergrond, de achtergrond van het boek. Maar wat belangrijk is in het boek is hoe verschillende mensen verschillend leven in deze omstandigheden, en hoe ze daarop reageren, en wat de uitkomst of de gevolgen van elke reactie is. En dat is wat hij in zijn werk echt onderzoekt.
MATAR: Dus je hebt gelijk. Het raakt aan grote politieke gebeurtenissen. Maar voor mij is de echte dramatische gebeurtenis het drama van het hart, weet je – het is wat er omgaat in de hoofden en harten van deze personages. Voor mij was dit echt de focus: een menselijke gebeurtenis, geen politieke gebeurtenis.
QURESHI: “Mijn vrienden” is de langste roman van Hisham Matar. Het gebruikt een tijdsbestek van tientallen jaren, generaties en revoluties om een intiem onderwerp aan te snijden: de wisseling van seizoenen onder vrienden. Bilal Qureshi, NPR-nieuws.
(HET GELUID VAN MUZIEK)
Copyright © 2024 NPR. Alle rechten voorbehouden. Bezoek onze pagina’s met gebruiksvoorwaarden en licenties op www.npr.org voor aanvullende informatie.
NPR-transcripties worden direct gemaakt door NPR-artiesten. Deze tekst heeft mogelijk nog niet de definitieve vorm en kan in de toekomst worden bijgewerkt of herzien. Nauwkeurigheid en beschikbaarheid kunnen variëren. Het gezaghebbende record van de programmering van NPR is de audio.